Ik heb dit boek heel graag gelezen, tenminste toch zeker de eerste 300 bladzijden; de eigen stijl van Saramago, met zijn lange meanderende zinnen en licht-monkelende, soms sarcastische opmerkingen en kwinkslagen, komt voor het eerst echt goed tot zijn recht, vind ik. Het boek is in de eerste plaats de vrucht van een rijke verbeeldingskracht: Saramago herinterpreteert het overbekende Jezusverhaal en vult vooral een aantal leemten in over diens jeugd. Dat hij er als atheïst een erg menselijke Jezus van maakt, hoeft niet te verwonderen; het accent ligt op de psychologische worsteling van de timmermanszoon, eerst met de schuld van zijn vader Jozef (die had verzuimd om de bewoners van Bethlehem te waarschuwen tegen de komende kindermoord van Herodes), later met de vaststelling dat hij de zoon van God blijkt te zijn en een bijzondere opdracht heeft gekregen. Die God wordt overigens erg onflatterend neergezet, als een onbarmhartige potentaat, die het beu is om slechts de god te zijn van een klein herdersvolk (de Hebreeuwen) en via Jezus een veel ruimer publiek wil bereiken, ook al betekent dat de dood van miljoenen mensen in de oorlogen en Inquisitie-vervolgingen die daar op zullen volgen. Saramago laat zich helemaal gaan, en maakt zelfs van de duivel een sympathiek, humaan figuur. Die omkeringen van het gebruikelijke perspectief zijn best vermakelijk allemaal (Maria bijvoorbeeld wordt getekend als een koppige en stuurse vrouw), en regelmatig zijn er heel mooie, aandoenlijke passages. De godsdienstkritische bemerkingen zijn soms nogal clichématig, maar de centrale scene met Jezus, God en de Duivel op een sloepje op het meer in de mist, mag er best zijn. Maar op het einde rijdt Saramago zich een beetje vast en geeft hij zijn verhaal een plotse draai om toch nog een pointe te kunnen maken. Afgezien van dit eerder teleurstellende, nogal afgehaspelde slot, vind ik dit toch een geslaagd boek, vooral dus door Saramago’s onnavolgbare stijl en fenomenale verbeelding. ( )

De atheïst Saramago herschrijft en verhaalt de geschiedenis van Jezus van Nazareth en geeft de geschiedenis de ruimte, om over het leven van deze man een ander dan alleen een religieus oordeel te vellen. De roman wordt grotendeels gedragen door de prominente rol die de schrijver geeft aan Maria Magdalena, een sterke persoonlijkheid die veel invloed gehad zou hebben op het leven van Jezus. Zo voorkomt zij de wederopstanding van haar broer Lazarus door Jezus voor te houden dat het onmenselijk is om iemand tweemaal te laten sterven !!
De liefde tussen beiden wordt prachtig samengevat in de volgende zinnen: ‘…..en Maria Magdalena ging met hem mee, Ik zal naar je schaduw kijken als je niet wil dat ik naar jou kijk, zei ze, en hij antwoordde, Ik wil zijn waar mijn schaduw is, als daar jouw ogen zullen zijn’. (Een fraaie verwijzing naar het oudtestamentische verhaal waarin het Joodse volk, met een wolkkolom als gids, door de woestijn trekt.)

Met enige fantasie zou je dit boek zelfs een theologisch werk kunnen noemen; de dialogen met god en de duivel leiden tot herinterpretatie van gebeurtenissen en tonen uiteindelijk de voosheid van veel leerstelligheden aan.

Ondanks het feit dat ik nooit veel sympathie voor de nieuwtestamentische Jezus heb gehad, en dus ook deze roman mij niet altijd kon boeien, blijft er na lezing van dit boek toch een overweldigend gevoel over.
Dat moet de hand van de meester Saramago zijn ! ( )

zg