In 1847 verscheen 'Jane Eyre'. Deze roman van van Charlotte Brontë is inmiddels een echte Britse klassieker. Het verhaal volgt het moeilijke leven van Jane Eyre en haar liefde voor de romantische held Rochester. Je moet 19e-eeuwse klassiekers natuurlijk in hun tijd plaatsen, maar achteraf gezien zitten er een paar aparte elementen in dit verhaal. Onze romantische held Rochester is namelijk getrouwd met een andere vrouw, die hij heeft opgesloten op de zolder van zijn huis. Die vrouw, Bertha, wordt neergezet als een gevaarlijke en hysterische gekkin die de liefde van Jane en Rochester in de weg staat.

Waarom deze uitweiding over 'Jane Eyre' in een recensie over het boek 'Wide Sargasso Sea' (1966) van Jean Rhys? Nou, 'Wide Sargasso Sea' is geschreven als een soort prequel op 'Jane Eyre' en als een kritische reactie erop. Je kan 'Wide Sargasso Sea' dan ook niet los zien van 'Jane Eyre' en zonder voorkennis van dat boek zal je 'Wide Sargasso Sea' niet goed kunnen interpreteren.

Het verhaal gaat dat schrijfster Jean Rhys erg boos en geschokt was toen ze 'Jane Eyre' voor het eerst las. Niet alleen omdat de man die zijn vrouw opsluit op zolder daar zo mooi mee weg komt, maar ook vanwege de stereotypen en vooroordelen over mensen uit de toenmalige Britse koloniën. Het karakter Bertha is namelijk afkomstig uit het Caraïbisch gebied. Net als Jean Rhys zelf, die werd geboren op Dominica en daar opgroeide. Beiden werden in het ingewikkelde Britse koloniale systeem van rangen en standen ‘white creoles’ genoemd: mensen van Britse afkomst die waren geboren en opgegroeid op de Caraïbische eilanden en daardoor een heel ander leven leidden dan Britten die opgroeien in Groot Brittannië.

In 'Wide Sargasso Sea' geeft Rhys Bertha een geschiedenis, een eigen verhaal. In het eerste deel van het boek gaat ze in op Bertha’s jeugd, in het tweede op het huwelijk met Rochester en het onbegrip van Rochester voor de Caribische cultuur en samenleving en daarmee dus ook voor zijn jonge vrouw. In het derde deel van het boek laat Rhys de gebeurtenissen uit 'Jane Eyre' vanuit Bertha’s oogpunt de revue passeren, alsof je even achter de schermen kijkt van het plot van een beroemd boek.

Rhys heeft een fragmentarische schrijfstijl die niet altijd even makkelijk te volgen is. Ze beschrijft indrukken, sfeer en locaties op een bijna sensuele manier, maar maakt het haar lezers niet makkelijk. Ze schrijft haar scènes namelijk niet altijd logisch aan elkaar en springt regelmatig flink in de tijd waardoor je zelf veel moet invullen. Dus ook al is het boek niet dik, het kost toch wat leestijd. Dat 'Wide Sargasso Sea' zelf inmiddels ook al meer dan 60 jaar oud is, met wat gedateerd taalgebruik en - ja, achteraf gezien ook niet helemaal vrij van stereotypen - helpt daarbij niet. Evengoed is het boek wel de moeite waard, want na lezing ervan lees je 'Jane Eyre' nooit meer op dezelfde manier. ( )

Bij sommige boeken weet je al na 3 zinnen dat het goed zit. Dit is er zo eentje. Het verhaal (goed 100 blz) is een mooie aanvulling op Brontë's Jane Eyre, en dan vooral omdat het het perspectief van de waanzinnige eerste vrouw van Rochester uitdiept. Rhys schetst mooi hoe het zo ver is kunnen komen, waarbij ze vooral de moeilijke positie van lichtgekleurde vrouwen in de Caraïben in de verf zet. Uiteraard speelt het (Britse) kolonialisme daarbij de hoofdrol. Literair bekoort het werk vooral doordat het de exotische, soms dreigende sfeer van de Caraïben evoceert (vooral door de ogen van Rochester); maar naar het einde toe lijkt Rhys me iets te ambitieus en wordt er van de lezer wel erg veel gevraagd. ( )