Heel prachtig geschreven verslag van een dag in het leven van Henri, neurochirurg. Hij ziet'' morgens vroeg een brandend vliegtuig overkomen, is bang voor een terroristische aanslag maar het is een ongeluk. Hij gaat squashen met een vriend, raakt verstrikt in de grote demonstratie tegen plannen van Bush e.d. om Irak binnen te vallen. discussieert daar later heftig over met zijn dochter. Hij krijgt daardoor een aanrijding met een aantal mannen met wie hij op de vuist gaat en die hem volgen naar huis en die zijn gezin terroriseren. samen met zijn zoon weet hij de man met een mes van de trap af te gooien en later gaat hij hem toch opereren.
Schitterend hoewel hier en daar iets wijdlopig. ( )

Ik las dit boek in de rand van een lezingencyclus rond “Literatuur en terreur” waar dit boek eveneens aan bod komt. Persoonlijk vind ik dit boek niet echt passen onder de noemer “terreur”, maar mij lijkt eerder “agressie” een betere benadering te zijn. Het boek beschrijft één dag, zaterdag 15/2/2003, uit het leven van de Londense neurochirurg Henry Perowne, op de vooravond van de Anglo-Amerikaanse invasie in Irak. Wanneer Perowne die ochtend een paar uur vóór zonsopgang door het raam van zijn slaapkamer kijkt, ziet hij een brandend vliegtuig passeren, wat hem uiteraard doet denken aan 9/11, maar wat later een vluchtincident zal blijken te zijn. Voor de rest zou die zaterdag een dag zoals andere zaterdagen moeten worden. Perowne heeft wel een druk programma af te werken want ’s avonds komt zijn schoonvader John Grammaticus (alleen de naam al!) eten en komt ook dochter lief Daisy uit Parijs overgevlogen. De schoonvader is een wat nukkige aristocratische man die zijn sporen heeft verdiend met het schrijven van gedichten. Daisy die de jeugdige confrontatie zeker niet uit de weg gaat, wordt als jonge dichteres dan ook meermaals geconfronteerd met de nukkige opmerkingen van haar opa, wat voor Henry Perowne, die zelf niet zo veel met literatuur begaan is, steeds een kwelling is. Theo de jongere zoon, probeert via de popmuziek zijn weg te vinden en vader steunt hem hierbij, of doet althans alsof, en probeert een gaatje te vinden in zijn drukke agenda om een gedeelte van het concert bij te wonen dat Theo zal geven. Tussen alle boodschappen en verplichtingen door, mag het wekelijkse squashpartijtje met een collega anesthesist zeker niet vergeten worden, en dan is er nog het verplichte bezoek aan zijn dementerende moeder, een bezoek dat hem eerder verveelt en meer opwindt dan goed is (als neurochirurg kan hij niets aan de ziekte doen, en kan dan ook de ziekte van zijn moeder niet aanvaarden). De zaterdag begon al wat ongewoon met het zien van het brandend vliegtuig en wordt bovendien nog erger gemaakt omdat net die dag een grote vredesbetoging, tegen de invasie in Irak, wordt georganiseerd in London. Perowne moet dus zijn weg banen via allerlei kleine straatjes en veroorzaakt een lichte aanrijding met de wagen van een licht crimineel Baxter die geflankeerd wordt door enkele body builders. Perowne merkt dat Baxter aan een neurotische afwijking lijdt en neemt met enig risico Baxter terzijde om hem met zijn medische kennis te overtroeven. Hij heeft hierbij succes, maar zoals later zal blijken laat Baxter het er niet bij en zal hij - uiteraard ongenodigd - opduiken tijdens het familiaal etentje. Hoe dit afloopt is uiteraard voorbehouden voor de lezer, maar hoe spannend dit deel ook is geschreven, misschien is de auteur hier wel wat uit de bocht gegaan door te stellen dat literatuur het kan winnen op agressie. Dit is wat te mooi om waar te zijn.
Zoals gezegd gaat dit boek over agressie in al zijn vormen, naast verkeersagressie en agressie bij inval is er ook de agressie binnen de sport. Bij het partijtje squash tonen beide spelers een en al brok agressie waarbij onderliggende twisten tussen twee collega’s geneesheren (de ene Brit, de andere Amerikaan) eveneens aan bod komen. Overigens, ik heb zelf een tijdje squash gespeeld en ik zag zo het spel voor mij terug opdagen bij de prachtige beschrijving. Het wordt werkelijk waarheidsgetrouw weergegeven. Ik weet niet of de beschrijvingen van de hersenoperaties even waarheidsgetrouw zijn, maar ze beklijven in elk geval wel, en ook hier komt agressie aan bod. Maar ook de agressieve discussies tussen vader en dochter, vader en schoonvader, dochter en opa komen hier uit de verf.
Daisy die geëngageerd door het leven gaat, heeft het moeilijk met haar vader die enkel oog heeft voor zijn eigen werk als arts, de vredesbetoging een nodeloze happening vindt en dan ook wat wereldvreemd is en gebrek aan empathie en engagement verweten wordt. Ze heeft het eveneens moeilijk met haar opa die wat denigrerend neerkijkt op het moderne literair werk van zijn kleindochter. Daisy moet zich dan ook constant weren en wordt gedwongen om zich agressief op te stellen. Dat Daisy dan ook op het einde van het boek de leiding overneemt en hier voor een catharsis zorgt komt dan ook, ondanks het wat onrealistische gegeven, als aannemelijk over.
De aanslag van 9/11 komt maar zijdelings aan bod, maar blijft toch door het ganse boek heen nazinderen als een aanleiding voor een blijvend aanwezige sfeer van onzekerheid en angst in het westen.
Op die ene zaterdag gebeurt er dus heel veel, er zit dan ook heel wat tempo in het boek en in die zin mag het wel een page turner genoemd worden. De auteur laat hier inderdaad, zoals op de achterflap van het boek staat geschreven, op een indringende wijze zien hoe de westerse samenleving omgaat met de dreiging van het noodlot. ( )

Schitterend. ( )

Gewoon een zaterdag uit het leven van een succesvolle arts, met een relatief kleine botsing met een crook met afwijkende gedrag door levensbedreigende erfelijke afwijking. Bijna herkenbaar verhaal wat betreft familie en leefomstandigheden, maar uitermate gedetailleerd en spannend verteld. Ian McEwen smaakt naar meer. ( )

Zaterdag is het verhaal van de belevenissen op een dag, zaterdag 15 februari 2003, in het leven van de neurochirurg Henry Perowne. In vijf hoofdstukken die ieder zo’n vier uur bestrijken wordt de veelbewogen dag beschreven.
1. Die dag begint erg vroeg. Midden in de nacht om half vier, wordt hij op onverklaarbare wijze wakker, loopt naar het raam en ziet een brandend vliegtuig voorbijschieten, richting Heathrow. Een terroristische aanval? De slaap voorbij, gaat hij naar de keuken, waar zijn zoon, de gitarist Theo, thuiskomt. Samen luisteren ze naar de radio. Maar de werkelijke toedracht horen ze niet. Gaat weer terug naar bed en valt pas in slaap na een vrijpartij, tijdens welke ook de activiteiten van de dag worden besproken en de taken tussen de echtgenoten worden verdeeld. (pp. 9-65)
2. Gaat weg. Ontmoet demo. Aanrijding. In elkaar geslagen. Squashwedstrijd (pp. 69-140).
3. Koopt vis. Tel. Rosalind. Bezoekt moeder. Gaat naar Theo’s concert. (pp. 143-202).
4. Voorbereiding maaltijd; bericht vliegtuig; Komst Daisy / John. Overval (pp. 205-271).
5. Opereert Baxter. Ze doen geen aangifte (pp. 274-324).
Knap is de weergave van wat Perowne doet en wat er tegelijkertijd allemaal in zijn hoofd omgaat: the stream of consciousness. De vermenging via het dagelijkse leven thuis met de maatschappelijke toestanden en de politieke situatie en de reflecties op dat alles.
· De beschrijving van de lichamelijke vertrouwdheid, vooral tot uiting komend in de matineuze vrijpartij.
· De beschrijvingen van het neurochirurgisch handwerk, de tactiek van het squashspel.
· De beschrijving van de onderlinge verhoudingen tussen de verschillende generaties.
· Zijn denken over de politieke toestand in de wereld.
Daarnaast zijn er de bijzondere gebeurtenissen van deze specifieke dag: het brandende vliegtuig, de aanrijding en het conflict met Baxter familiebijeenkomst ’s avonds en als klap op de vuurpijl: de overval tijdens de familiebijeenkomst.
Het vreemde is dat ondanks de bijzondere gebeurtenissen de hoofdpersoon zijn normale zaterdagbezigheden min of meer ongestoord blijft voortzetten. De wet van de zaterdag schijnt de allesoverheersende te zijn. Eigenlijk kan dit niet. Iemand die op een dag beleeft wat Henry Perowne beleeft en onderneemt, zou een keer het loodje moeten leggen: een mentale schock ligt voor de hand. Maar niets van dit alles. Natuurlijk laat de overval zijn sporen na. Maar Henry blijft – niet helemaal geloofwaardig dus - overeind.
De scène van de overval en de kentering in het gedrag van Baxter doordat de zwangere, naakte Daisy een romantisch gedicht voorleest doet wat drakerig aan. Ik heb geprobeerd om me deze scene in een toneelstuk of film voor te stellen. Het valt me moeilijk om het als een serieus te nemen voortzetting in het drama te zien.
In een van zijn interviews geeft McEwan aan dat hij ook een boek heeft willen schrijven over een gelukkig mens. Nu komt dat geluk behoorlijk onder druk te staan. Maar het verdwijnt niet. Dat is misschien wel de sterke kant van het boek. De standvastigheid van het geluk. De vraag is of het geloofwaardig is. Dat zal ieder anders beoordelen.
Men kan het thema ook anders benaderen. In hetzelfde interview heeft McEwan het over de invasie van publieke en politieke gebeurtenissen tot in de slaapkamer. Dat komt in de roman wel heel drastisch tot uiting: meteen op de eerste pagina. Nu kun je dit wegzetten als een probleem van alle tijden, maar de overload ervan is wel typisch voor deze tijd. Het is juist die invasie die een zwaardere wissel trekt op het menselijk geluk. De publieke en politieke gebeurtenissen dwingen ons positie te kiezen en verantwoording te nemen. Dat heeft zijn grenzen en vormt een directe bedreiging voor het eenvoudige geluk dat in Perowne lijkt te zijn belichaamd.

Hengelo, 3 november 2005 ( )