Toevallig zag ik tijdens het lezen ook de Netflixserie 'Alias Grace' en vervolgens de serie 'Anne with an e' (boek: Anne of Green Gables van L.M. Montgomery, geschreven begin twintigste eeuw en als e-book gratis op internet te vinden). In de serie waren er leuke raakpunten te zien tussen de min-of-meer tegengestelde lotgevallen van Grace en Anne. Ook het eeuw tijdsverschil dat tussen het ontstaan van beide verhalen zit is interessant: het feminisme van begin twintigste eeuw in het verhaal van Anne, terwijl bij Margaret Atwood het feminisme van eind van de eeuw is op te merken. ( )

Canada, tussen 1851 en 1872. Grace Marks zit in een tuchthuis waar ze levenslang moet blijven omdat ze medeschuldig is bevonden aan doodslag op haar baas, meneer Kinnear, en zijn huishoudster, Nancy Montgomery, waar Grace voor werkte als dienstmeisje. Haar mededader, James McDermott, is schuldig aan de moord op Kinnear, want hij heeft het fatale schot gelost en is daar voor opgehangen. Dit is een waargebeurd verhaal en Margaret Atwood heeft dan ook veel boeken en andere publicaties gebruikt om een intrigerend beeld te geven van de zaak. Ook Simon Jordan is daar daadwerkelijk bij betrokken geweest. Hij is een jonge zenuwarts die nieuwe ideeën heeft over hoe geheugenverlies kan worden opgelost. Hij is in staat gesteld om Grace te bezoeken en haar verhaal op te tekenen en te kijken of hij wat van de openstaande vragen beantwoord kan krijgen. Dit doet hij met verve. Grace zit inmiddels 16 jaar in het tuchthuis en mag, vanwege goed gedrag, werken in het huis van de directeur van het tuchthuis. Hij komt regelmatig met haar praten en terwijl zij aan haar quilts werkt luistert hij naar haar verhaal. Dat verhaal wordt op een eenvoudige manier verteld want Grace is een eenvoudig meisje. Grace is een jonge Ierse vrouw en komt uit een gezin met vee kinderen die naar Canada emigreren. Op de bootreis overlijdt haar moeder en zij moet voor de kleinste kinderen zorgen. Haar vader is een luiwammes en heeft maar af en toe werk en stuurt Grace dan ook uit werken. Ze is blij dat ze het huis uit kan en gaat van de ene familie naar de andere tot ze bij Kinnear komt werken. Daar gaat alles mis.
Het verhaal wordt vormgegeven door het verhaal dat Grace vertelt en een aantal briefwisselingen tussen hoge ambtenaren en gedeeltes die over Simon gaan. Je krijgt langzaam een idee hoe het verhaal zou kunnen zijn gebeurd. Met af en toe een aha momentje. Maar eigenlijk weet je aan het einde nog niets zeker. Wel krijg je een goed idee hoe het eraan toeging in die tijd bij de armere en bij de rijke families. Fijn boek om te lezen. ( )

Dit is vakmanschap, zonder twijfel. Atwood vertrekt van het waar gebeurde verhaal van Grace Marks, een in de 19de eeuw beruchte moordenares in Canada. Ze laat Grace haar verhaal vertellen aan een dokter, Simon Jordan, die zich op het terrein waagt van de beginnende psychologie. Atwood wekt listig de schijn op dat het boek draait om de vraag of Grace schuldig of onschuldig is, maar eigenlijk is het haar te doen om hoe een intelligente, alerte vrouw, midden 19de eeuw, zich als mens overeind probeert te houden in dramatische omstandigheden, en duidelijk gebukt onder haar minderwaardige gender-situatie. Ook de evolutie die dokter Jordan ondergaat is minstens even belangrijk in het verhaal. ( )

Fragmenten:
Tussen het grind groenen pioenrozen. Ze komen op tussen de losse, grijze steentjes, hun knoppen tasten de lucht af, als slakkenogen, dan zwellen ze en gaan ze open, reusachtige donkerrode bloemen, glanzend en glinsterend als satijn. Dat is het plotseling afgelopen en vallen ze op de grond. In dat ogenblik voor ze uit elkaar vallen, lijken ze op de pioenen in de voortuin van mijnheer Kinnear, die eerste dag, alleen waren ze wit. Nancy was ze aan het afsnijden. Ze had een lichte japon aan met roze rozenknopjes en een rok met drie volants en ze droeg een strohoed die haar gezicht aan het oog onttrok. Ze had een platte mand bij zich voor de bloemen, ze zakte door haar knieën, als een dame, zonder haar middel te buigen. Toen ze ons hoorde en zich omdraaide, bracht ze haar hand aan haar keel alsof ze schrok.p.11
Een quilt met een patroon van de blokhut is iets wat alle jonge vrouwen voor hun huwelijk horen te hebben, want dat patroon staat voor de huiselijke haard; in het midden hoort er altijd een rood vierkant te zitten, dat is het haardvuur...Ik zou een Paradijsboom kiezen, net als de quilt in het huis van wethouder Parkinson, die pakte ik altijd uit de kist, kwansuis om te zien of hij niet versteld hoefde te worden, maar feitelijk om hem te bewonderen, hij was prachtig, allemaal driehoekjes, donker voor de bladeren,en lichter voor de appels, een heel fijn handwerk, met bijna zulke kleine steekjes als ikzelf kan maken, alleen de rand zou ik voor de mijne anders maken. Die van mevrouw Parkinsons had een Ganzenjachtrand, maar ik zou een gevlochten rand maken, een lichte en een donkere kleur, ranken noemen ze dat, net als rond de spiegel in het salon.
Maar tegen hem zeg ik iets anders. Ik zeg: 'Dat weet ik niet, mijnheer. Misschien de tranen van Job, of een Paradijsboom, of een omheining, of misschien ook een oude Vrijdstersdoolhof, want ik ben een oude vrijdster, nietwaar meneer, en ik ben ook in een doolhof beland.' p 95-96 ( )