Het cliché klopt: je moet dit boek lezen voor je 25ste, wellicht voor je 20ste. Wellicht geraak je dan wel bekoord door de kommerloze vrijheid waarmee de hoofdfiguur het "échte leven" binnenstapt en als in een queeste op zoek gaat naar zichzelf. De fascinatie voor zijn vriend Dean heeft iets kinderlijks, maar net als in Le grand Meaulnes van Alain-Fournier geraak ik er niet door begeesterd. Wat me ronduit ergert is het impliciete seksisme. Blijft over: de plaatsbeschrijvingen onderweg, die doen dromen van verre einders. ( )

Autobiografische fictie over een zwerftocht per auto door de Verenigde Staten van een stel jongeren, die van de ene orgie naar de andere gaan. Op dit boek is ook de film 'Easy Rider' gebaseerd; echter deze jongeren, waaronder Jack Nicholson en de zoon van Henry Fonda reisden per motor, Harley Davidson, door de USA. ( )

"On The Road, the most famous of Jack Kerouac's works, is not only the soul of the Beat movement and literature, but one of the most important novels of the century. Like nearly all of Kerouac's writing, On The Road is thinly fictionalized autobiography, filled with a cast made of Kerouac's real life friends, lovers, and fellow travelers. Narrated by Sal Paradise, one of Kerouac's alter-egos, On the Road is a cross-country bohemian odyssey that not only influenced writing in the years since its 1957 publication but penetrated into the deepest levels of American thought and culture."

***

In de jaren '60 hadden we sit-ins. In de jaren '70 was één broekspijp wijder dan menig kokerrokje uit latere jaren en waren dassen zo breed dat de vaat er mee kon worden afgedroogd. Democratisch was demokraties en Boudewijn de Groot zong over de gansche burgerij die met afschuw buitenechtelijke zwangerschap bezag. Het is makkelijk te spotten met de zeden van gisteren. Geïsoleerd van hun betekenis in de eigen tijd zijn de meeste gebruiken en preoccupaties hooguit lachwekkend, bekeken met dédain vanuit de comfortabele stoel der toekomst.

Wie zich daar graag aan over geeft, heeft niks te zoeken in On The Road. Het boek staat barstensvol "hipheid" uit de late jaren '40, inclusief taalgebruik, sex, drugs en muziek. Het boek op zijn contemporaine gebruiken beoordelen heeft geen zin. On The Road verhaalt over 1947, werd geschreven in 1951 en gepubliceerd in 1957. Dat zegt genoeg over de toenmalige controverse bij het verschijnen van het boek. Velen vonden het boek bij verschijnen regelrecht pornografisch. En voor de lezer in de 21e eeuw is het boek bij tijd en wijle twijfelachtig seksistisch, vol onvolwassen ballorigheid, bedenkelijk racistisch en doorspekt met gedateerd taalgebruik.

Is het boek echter wel te duiden als beschrijving van een tijdsbeeld? Uiteraard niet. Hoofdfiguur Sal Paradise en zijn vriend Dean Moriarty, in het boek de equivalenten van Jack Kerouac en zijn vriend Neal Cassady, beat-generation ikoon uit de vijftiger jaren, bedienen zich weliswaar van (voor ons inmiddels) alle denkbare gammele clichés, maar zijn vooral op zoek naar zingeving via een gepassioneerde vriendschap die uiteindelijk tot desillusie leidt. "Nobody knows what’s going to happen to anybody besides the forlorn rags of growing old". Het is de aloude wijsheid dat de enige zekerheid in het leven de naderende dood is.

Een triest boek? Zeker niet. Melancholisch, jazeker, maar wel na een verhaal dat zich het best als een ritje in de achtbaan laat beschrijven. Na het zinderende hoogtepunt is het nog even genieten bij het langzaam uitrijden, maar na het uitstappen sta je daar dan. Het is over, maar wat is er over gebleven? Voor Kerouac is dat duidelijk: zijn generatie heeft zich als eerste losgemaakt van de dwang van meer, groter en beter in materialistisch opzicht. Leven als doel, niet meer als middel. In dat opzicht is het boek nog even revolutionair als 50 jaar geleden. Toch vraag je je af wat Sal en zijn vrienden nu werkelijk hebben gevonden. Waren hun ervaringen intellectueel bevredigend genoeg als doel op zich? Of hebben ze uiteindelijk toch nog aangetoond dat ook de spritituele benadering van het leven weinig oplevert?

Als dat waar is, bevat On The Road een wel heel merkwaardige boodschap: een bijna nihilistische. Maar hoe genoeglijk het is om te lezen hoe weinig de hoofdpersonen inzitten met geld en goed, toch willen (of moeten, desgewenst) ook zij eten, trouwen, een huis regelen en kinderen krijgen. Misschien wilde Kerouac wel zeggen wat de meest conservatieven onder ons graag vaststellen om iedere verandering in de kiem te smoren: uiteindelijk willen we toch allemaal hetzelfde.

Lezen dat boek? Jazeker. Door de hyperactieve verteltrant wordt de lezer meegesleurd in het verhaal. Zo nu en dan eens even wegleggen om opkomende ADHD-gevoelens te laten wegebben, want het boek doet een aanslag op de leeszenuwen. Een prettige aanslag, wel te verstaan. Gelukkig dat we die ook nog hebben.

© Jeroen I.M. van Dorp ( )