Wie zich af mocht vragen waarom de New-York’ers buitenshuis allemaal een tempo sneller lopen, dan andere grootstedelingen vindt het antwoord in Manhattan Transfer. Hier is de echte hoofdpersoon New York, waar in de eerste decennia van de vorige eeuw bijna iedereen zijn weg nog vinden moest. Een zeer groot percentage was immigrant. Die waren eropuit om een onderkomen en een baan te vinden. Vijf honderd immigranten kwamen er dagelijks via Ellis Island, het opvangcentrum voor immigranten, aan. Al deze mensen hadden haast. Iedereen werd beoordeeld op de vraag: Heb ik wat aan hem? Kan hij me verder helpen. Bovendien kon de winst van vandaag morgen weer verloren zijn.

Manhattan Transfer is een beschrijving van deze onbeschrijfelijke chaos, waarin ieder zijn weg moest zien te vinden. In korte schetsen passeren tientallen personen – van stinkend rijk tot totaal berooid - de revue. Op de meest onverwachte momenten duiken ze weer op ieder met zijn verhaal. Er ontstaat toch een verband in de chaos. Die toevalligheid en het incidentele wordt juist gerealiseerd door de vele onderbrekingen en hiaten in de verhaallijnen. Dos Passos ontwikkelt hiervoor een voor zijn tijd (1925) een nieuwe techniek. Hij verdeelt zijn roman in drie delen, die bestaan weer uit 5 tot 8 hoofdstukken en elk hoofdstuk bestaat uit weer een aantal scenes. De scenes waarin een en dezelfde persoon optreedt kunnen behoorlijk ver uit elkaar liggen. De situatie in de tweede scene kan een overvloed aan suggesties inhouden over wat er intussen allemaal is gebeurd.

Maar bijna zonder dat het opvalt zijn er door het boek heen een paar hoofdpersonen te ontdekken. In de eerste plaats is daar Ellen Thatcher, die in het begin van het boek wordt geboren en aan het eind verzucht: “Ik lijk wel een kapot opdraaipoppetje, zoals mijn hoofd steeds van brrr gaat.” Intussen heeft ze een glanzende loopbaan als actrice achter zich gelaten en bovendien relaties, ja huwelijken gehad met George Baldwin, vermaard strafpleiter, en Jimmy Herf, weliswaar van zeer rijke afkomst, maar nadat hij geweigerd heeft in het geld te gaan, komt hij na een letterenstudie in de journalistiek terecht, raakt aan de drank en is aan het eind ook elk toekomstperspectief kwijt.

Hun leven speelt zich af tussen een aantal voorbijgangers die van opgang naar ondergang opereren, in de misdaad terechtkomen, o.a. door dranksmokkel in het drooggelegde New York, justitie proberen te ontvluchten door te komen of weg te gaan, en in een klimaat van werkloosheid, ook voor de veteranen van de eerste wereldoorlog. Zo ergens, dan is het leven hier wisselvallig. Maar de stad met zijn verkeerschaos, de overload aan geluiden van de elevated railroads langs de verschillende avenues, de jazzmuziek van de jaren ’20 maakt alles mogelijk en dekt alles toe. De verhalen worden geschreven in een zeer suggestieve stijl, zintuigelijk, alles wordt hoorbaar, zichtbaar en ruikbaar beschreven in prachtige beelden en vergelijkingen, zoals: “met lente geëmailleerde straten”(392).

Welke steden hebben zo’n beschrijving gekregen? Berlijn in Berlin Alexanderplatz (1929), Parijs in: Flaubert’s L’éducation sentimental (1869) Deze laatste wijkt echter af van de eerste twee. Daar vormt de stad het dieptepunt van de beschaving, het centrum van de Untergang des Abendlandes. En dat alles in een oorverdovend machine-tempo, ( )