De schrijver en dichter Jan Jacob Slauerhoff (1898-1936) gaat al een tijd met mij mee. Ik ken zijn verhalen, zijn romans, zijn reisbeschrijvingen en zijn gedichten. Ik wilde dan ook graag de biografie van Slauerhoff lezen die Wim Hazeu al in 1995 schreef, maar waarvan ik de uitgebreide en herziene editie uit 2018 heb gelezen.

Slauerhoff wordt in Leeuwarden geboren in een gezin van zes kinderen. Zijn gezondheid is niet geweldig, hij lijdt aan astma-aanvallen en gaat daarom regelmatig naar Vlieland, waar hij in de gezonde lucht bij familie kan bijkomen. In Amsterdam studeert hij geneeskunde waar hij de latere schrijver Simon Vestdijk ontmoet.

Hij heeft dan al een grote belangstelling voor literatuur en poëzie en dichters als Verlaine, Corbière, Baudelaire maar vooral Rimbaud beïnvloeden hem. Zelf schrijft hij ook al poëzie en zijn werk wordt soms in het studentenblad Propria Cures gepubliceerd. In die tijd is hij ook verloofd met Truus de Ruyter, maar die relatie zal geen stand houden.

Slauerhoff gaat namelijk naar zee, om een reis naar Bordeaux en Porto te maken. Die reis zou beslissend worden voor zijn toekomst. Hij is voorgoed verknocht aan het ontdekken van nieuwe plaatsen, de zee zelf en hij ontdekt in Porto de fado, de weemoedige zang waarvan zijn werk ook doortrokken zou raken.

Hij studeert af als arts en om zijn hang naar verre oorden te combineren met zijn studie wordt hij scheepsarts. Dat geeft hem ook tijd om te gaan schrijven en dichten. Het zorgt ervoor dat zijn werk gedompeld is in zijn ervaringen en dat onderscheidt hem van andere auteurs volgens journalist en dichter Herman van den Bergh;

Slauerhoff bemint de zee, niet voorzichig en met-de-rug-ernaar-toe als onze retorici, niet op een afstand extatisch als Kloos en niet steriel-bespiegelend als Verwey; hij ondergaat de zee als een volslagen wereld, met een “natuur”, een diepe, een onnaspeurlijke vegetatie, een haast metafysisch bestaan, een psyche waarvan alleen de gedichten de studie zijn…

Slauerhoff reist naar Batavia en vindt een betrekking als arts op de Java-China-Japan Lijn. Hij bevaart die route meerdere malen en raakt in de ban van China. Hij zal het allemaal in zijn oeuvre verwerken. Overigens wil hij niet als dichter op een schip bekend staan, hij neemt zijn werk als arts zeer serieus. Hij zorgt dat hij op de hoogte is van de laatste vakliteratuur, is voorkomend en beleefd naar patiënten en de bemanning loopt met hem weg. Hij wordt wel narrig als iemand aan boord ontdekt dat hij ook schrijft;

“Ik ben Slauerhoff, van dat boek en ik wil niet hebben dat ze hier utgestald liggen…Ik ben op een schip en een dichter en een kip, dat is de pest op een schip!”

Daar kon men het mee doen. Hij keert af en toe terug naar Nederland, neemt ook wel eens waar in een praktijk en heeft wat relaties, maar blijft vooral rusteloos. Uiteraard gaat hij weer naar zee, nu voor zes reizen naar Zuid-Amerika wat hem nieuwe inspiratie verschaft voor zijn werk. Zijn gezondheid blijft hem hinderen, hij loopt ook tuberculose op, dat hij zelf steevast als koorts en angina benoemt.

Terug in Nederland mengt hij zich ook in het Nederlandse schrijversklimaat. Hij raakt bevriend met E. du Perron en bezoekt hem op diens kasteel in Gistoux, België. Hij publiceert romans en gedichten en dat levert uiteraard kritieken op en niet altijd positieve. Een achterneef van Slauerhoff schrijft zelfs;

Dat Slauerhoff de sfeer van schepen en zeelieden op een onnavolgbare wijze heeft beschreven, maar dat hij over navigatie, tuigvoering, meteorologie en andere zeemanszaken schreef ‘met een zodanig negeren van het ambacht van de vaart ter zee, dat het geen wonder is dat de schepen in z’n gedichten en verhalen vergaan.’

Overigens was die kritiek niet terecht want Slauerhoff was goed op de hoogte. Ondertussen vindt hij ook geluk in de liefde en trouwt hij met een danseres, Darja Collin. Darja raakt in verwachting maar een zoontje wordt helaas dood geboren. Slauerhoff heeft nog altijd geen rust, maakt reizen naar Afrika en houdt zelfs een tijd een praktijk in Tanger, Marokko aan. Zijn huwelijk zou dan ook geen stand houden. Hij schrijft veel met vrienden en collega’s en is soms onhebbelijk of zoekt het conflict op. Dat levert hem ruzie op Jan Greshoff en later ook met E. du Perron. Met de eerste wordt het uitgepraat, met de tweede komt het niet meer goed.

Dat had wèl gekund want respect was er wel, ware het niet dat hij naast zijn astma en tuberculose ook nog malaria opliep. Dat werd hem allemaal teveel en zijn gezondheid liet hem definitief in de steek. Oud zou hij niet worden, hij overlijdt in een rusthuis in Hilversum op 38-jarige leeftijd.

De biografie is een dik boek van 748 pagina’s en leest prima door. De auteur wisselt zijn chronologische verhaal af met een paar intermezzo’s waarin hij dieper ingaat op een aantal facetten van Slauerhoff, zoals diens opiumgebuik of beruchte slordig- en onvoorzichtigheid:

Die nonchalance bleek ook uit het feit dat de dokter een lucifer aanstak om in de tank van de auto te kijken of er nog benzine in zat.

Het heeft mij in ieder geval dichter bij de mens Slauerhoff gebracht, waarvan ik de gedichten nog heel regelmatig lees en waarmee ik ook wil afsluiten, met het laatste deel van zijn gedicht In memoriam mijzelf;

Ik deins niet voor de grens,
Nam afscheid van geen mensch,
Toch heb ik nog een wensch,
Dat men mij na zal geven:
‘Het goede deed hij slecht,
Beleed het kwaad oprecht,
Hij stierf in het gevecht,
Hij leidde recht en slecht
Een onverdraagzaam leven.’ ( )