Met sommige boeken wil het echt niet lukken. Dit is er zo eentje. Al vanaf de eerste bladzijde spat de exuberante barokke taal van Saramago van de pagina’s af: onmogelijk lange zinnen, met veel bijstellingen en oeverloos-gedetailleerde beschrijvingen; het is allemaal wat teveel voor mij. De setting, Portugal bij het begin van de 18de eeuw, en het liefdesverhaal dat de kern uitmaakt van het boek, zijn best te pruimen, maar ik blijf toch een beetje op mijn honger. Saramago gebruikt het verhaal vooral om af te rekenen met machthebbers allerhande, hun uitbuiting en geldhonger, en met het bijgeloof en de volgzaamheid van de kleine man. Vooral het klerikalisme moet het ontgelden. Gezien het Portugal waar Saramago uit afkomstig is (pas in 1974 maakte het land de wending naar een normale democratie) mag dat allemaal niet verwonderen. Maar het spijt me, dit boek wist me maar matig te boeien. ( )

goed

Het boek belooft een geschiedenis van de bouw van een klooster dat Don João V laat bouwen als dank voor de geboorte van zijn eerste kind. Echter…., het boek gaat over veel meer. De lezer ontmoet een priester die een vogel bouwt om daar mee te kunnen vliegen, en maakt kennis met de macht van de kerk en haar inquisitie en de grootheidswaanzin van de machthebbers. Met dit boek fulmineert Saramago tegen alle heilige huisjes, beter gezegd: hij plet ze. De voosheid van macht, religie en kerkelijke regels, wordt binnen een prachtige vertelling aangetoond.

Maar bovenal: het boek is een schitterende roman over de liefde van twee eenvoudige, lieve mensen: Baltasar Zeven-Zonnen en zijn geliefde Blimunda Zeven Manen, een vrouw die, zolang zij ‘s ochtends niet heeft gegeten, ‘door mensen heen kan kijken’ maar dat bij haar geliefde niet wil.
Zelden een boek gelezen waarin met zoveel mededogen en liefde over eenvoudige mensen wordt verhaald.

En natuurlijk de beelden, die met prachtige zinnen worden getekend:

‘s Ochtends, nog voor de zon was opgegaan, stonden ze op. Blimund had haar brood al gegeten. Ze vouwde de deken op, het was niet meer dan een vrouw die een eeuwenoud gebaar herhaalt, ze spreid haar armen, houdt de gemaakte vouwen vast onder haar kin, laat daarna haar handen tot halverwege haar lichaam glijden en legt daar de laatste vouw, wie naar haar zou kijken zou niet zeggen dat ze over vreemde ziensmachten beschikte, dat ze, als ze die nacht buiten haar eigen lichaam was getreden, zichzelf onder Batasar had zien liggen, inderdaad, van Blimunda kan men zeggen dat ze haar eigen ogen ziet zien’.

Ondanks de terreur van slavernij en inquisitie blijft het een boek vol barmhartigheid ten opzichte van de gewone mens. ( )