Ik kende hem niet, maar Iain Pears is blijkbaar een populaire veelschrijver. Voor mij was deze eerste kennismaking toch wel een bevredigende. Dit boek is een ingenieus gecomponeerde historische roman die tal van thema’s combineert. Het verhaal speelt zich in 3 tijdlagen af: het einde van de 5de eeuw, het begin van de 14de eeuw en het midden van de 20ste eeuw, met telkens een centraal hoofdpersonage. Pears springt voortdurend van de ene naar de andere periode, dus je moet je hoofd er wel bij houden. De verbindende draad is het manuscript ‘De Droom van Scipio’, een neoplatonisch geschrift van de hand van het hoofdpersonage in de 5de eeuw dat zowel door de 14de eeuwse als de 20ste eeuwse protagonist wordt herontdekt en geïnterpreteerd. Er is ook een ruimtelijk verbindend element: de gebeurtenissen spelen zich in de drie tijdlagen allemaal af in de Franse Provence, meer bepaald rond het dorpje/stadje Vaison.

En ook de thematieken (filosofisch, romantisch, politiek) zijn gemeenschappelijk. De belangrijkste is de vraag hoe je als individu in tijden van fundamentele crisissen een beschaving overeind kan houden. De vele dialogen in dit boek brengen dit onderwerp voortdurend ter sprake. En daarbij is de boodschap: iets doen is beter dan niets doen, maar hoe dan het juiste doen? De protagonisten in de drie tijdvakken blijken elk in verregaande mate te moeten schipperen tussen goed en kwaad, of beter, tussen het mindere goed en het mindere kwaad. Dat maakt meteen duidelijk dat deze roman in essentie over morele keuzes gaat. En de boodschap die Pears in zijn verhaal gelegd heeft, blijkt dan niet zo hoopgevend: in functie van het hogere doel (de beschaving redden) blijken de drie protagonisten erg dubieuze keuzes te maken, en zelfs ronduit verraad te plegen aan hun idealen en tegenover hun naasten. Na afloop blijf je als lezer met een erg ongemakkelijk gevoel zitten: een betrouwbaar moreel kompas is in de chaos van het heden niet te vinden, en zelfs het verleden blijkt dat niet te leveren. Pears zegt wel: handel, treedt op, verdedig het kamp van de beschaving, maar weet dat je nooit zeker kan zijn dat je de juiste keuzes maakt. Frustrerend.

Dus best een intrigerende en meeslepende roman. Al zijn er een paar zwakke kanten aan. Ik noemde al het lastige heen-en-weer gespring tussen de tijdlagen. Maar ook het neoplatonisme dat Pears aanbrengt, wringt een beetje tegen: het manuscript waar de titel naar verwijst komt maar af en toe in beeld, de neoplatonische thesen komen naar mijn gevoel niet tot hun recht, en op het eind blijkt zelfs dat de schrijver ervan de bal compleet heeft misgeslagen. De liefdeshistories die Pears ten tonele voert (in de 3 tijdlagen) zijn best aardig, maar sommige passages (zoals de korte ontmoeting tussen Julia en Picasso) zijn er met de haren bij gesleurd. Maar niet gezeurd, al bij al is dit best een geslaagde historische roman. ( )