Dit boek is meer dan 50 jaar oud, en slechts de papieren weergave van een uitgebreide BBC-TV-reeks. Ik zag als jong broekje een herhaling uit de jaren '70, en was erg onder de indruk van de eruditie van Clark en zijn uitgesproken visie. Zoveel jaren later is die visie natuurlijk erg verouderd; alleen al de eng-westerse focus zou vandaag helemaal uit den boze zijn; bovendien waagt Clark zich helemaal niet aan de twintigste eeuwse kunst, al hebben we wel de indruk dat zijn mening daarover niet zo flatterend is. Je vindt in het boek ook uitlatingen waar we vandaag beschaamd voor zouden zijn (over de drang van Duitsers tot hysterie, bijvoorbeeld). Maar dat neemt niet weg dat het toch een hele krachttoer blijft om al die verschillende kunstgenres in één omvattende visie te krijgen. Bovendien was het ook leuk om te zien hoe Clark het begrip "beschaving" erg omschrijvend benadert en er zich niet van af maakt met een ogenschijnlijk simpele definitie. Tenslotte kan ik het niet laten zijn slotregels te herhalen, een geloofsbelijdenis die onverminderd geldingskracht heeft: “I believe order is better than chaos, creation better than destruction. I prefer gentleness to violence, forgiveness to vendetta. On the whole I think that knowledge is preferable to ignorance, and I am sure that human sympathy is more valuable than ideology. I believe that in spite of the recent triumphs of science, men haven't changed much in the last two thousand years; and in consequence we must try to learn from history.” ( )