Ik weet dat ik hier een afwijkende mening vertolk, maar ik vind dit één van de mindere novellen van Tolstoi. Het focust op het lijdensproces en de dood van de ogenschijnlijk succesvolle rechter Ivan Iljitsj. Van bij het begin wordt de belangrijkste these van deze novelle duidelijk: de hypocrisie, de onvervuldheid en het immorele van het kleinburgerlijk leven. Tolstoi gaat wel heel diep in op het fysieke en mentale lijden van Ivan Iljitsj, waarbij spontaan verwijzingen naar het bijbels Job-verhaal opduiken, tot en met de getormenteerde vragen die Ivan Iljitsj zich stelt: “Kan het zijn dat het leven zo zinloos en leeg is? En als het dat is, waarom dan doodgaan en lijden? Dat is niet juist.” (…) “Waarom deze folteringen. En de stem antwoordde: gewoon daarom. Daarnaast is er gewoon niks anders.” Uiteindelijk komt Ivan Iljitsj tot het inzicht dat het zogezegd succesvolle leven dat hij geleid heeft “niet juist” was teveel een na-apen van de aristocratische sociale klasse in plaats van een authentiek leven. Typisch voor Tolstoi wordt hier de eenvoudige moezjiek Gerasim die hem in alles bijstaat tot tegenvoorbeeld gesteld. Zoals gezegd: deze novelle overtuigde me iets minder van het verteltalent van Tolstoi, vooral omdat het hele lijdensproces van Ivan Iljitsj wel heel breed wordt uitgesmeerd, maar ook omdat de moraal van het verhaal er net iets te dik, te weinig subtiel op ligt. ( )

Men overziet het leven.op.het laatst en vreest dat het voor niets of erger is geweest. ( )

"The death of Ivan Ilyich" is een van de bekendste korte verhalen van Tolstoj. Ik las het al eerder in de Nederlandse vertaling. In het begin van het verhaal staan de vrienden van Ivan stil bij zijn overlijden. Allemaal denken ze bij zichzelf "Gelukkig was hij het en niet ik die doodging" en prijzen zich gelukkig. Vanaf hoofdstuk 2 wordt het leven van Ivan Ilyich verteld. Hij was ambtenaar en klom langzaam hogerop. Hij trouwde en kreeg kinderen. De relatie met zijn vrouw was slecht dus zat hij vaak op zijn werk. Op een gegeven moment wordt hij ziek. De Ilyichs laten een dokter komen, maar die weet ook niet veel meer te vertellen. Ivan heeft door dat hij er slecht voor staat en gaat nadenken over het verleden.
"The death of Ivan Ilyich" is een eenvoudig verhaal dat prachtig vertelt wordt. Niet zo complex als "Oorlog en vrede*****" of "Anna Karenina*****", maar zeker de moeite van het lezen waard. ( )

Schitterend verhaal over leven een sterven. Sterven 120 jaar geleden aan een blinde darm ontsteking wel te verstaan!
Prachtig geschreven, heel knap de gevoelens van Iwan zelf maar ook zijn omgeving. ( )

Dit verhaal biedt variaties op twee dingen: eerst, hoe Ivan vóór zijn ziekte is, namelijk statusgericht en egoïstisch, en vervolgens hoe hij tijdens zijn ziekte is, namelijk helemaal gemangeld door pijn en wanhoop. De nog gezonde Ivan wil prettig en licht leven, geen aanstoot geven en soepel meedraaien in de sociale wereld. Als zijn huwelijk slecht uitpakt, want zijn vrouw is erg jaloers, sluit hij zich voor haar af en richt zich op zijn werk. Daar geniet hij stiekem, terwijl hij zich welwillend en vriendelijk voordoet, van de macht die hij uitoefent. Echte vrienden heeft hij niet. Als hij stijgt op de sociale ladder, dan stoot hij minder hooggeplaatste kennissen af en zoekt het, ook in zijn vrije tijd, hogerop.
Het is jammer dat deze fase van Ivans leven aan het slot min of meer wordt bestempeld als immoreel. Iwan zelf gaat, als hij bijna overlijdt, spijt krijgen van zijn oppervlakkige en zelfzuchtige leven. De manier waarop de onpersoonlijke verteller dit weergeeft suggereert instemming. Waarschijnlijk is deze normatieve invalshoek ook Tolstoj’s eigen visie. Maar de manier waarop hij het uitdrukt is terughoudend, zodat de niet in moraal geïnteresseerde lezer het ook zuiver beschrijvend kan opvatten. En die beschrijvingen tintelen van geloofwaardigheid en laten een prachtige mix zien van sociaal inzicht en emotionele zeggingskracht.
De zieke Iwan trekt zich terug in zijn eigen ellende, hij wordt de ultieme navelstaarder. Steeds lezen we welke wending zijn grote geestelijke lijden nu weer neemt en welk aspectje dan weer de overhand krijgt. Heel mooi vond ik de interactie met Gerasim, het eenvoudige knechtje dat Ivan nog een tijdlang, als enige, weet te kalmeren. Ook mooi, hoe Ivans ellende een climax bereikt wanneer hij een enorme schreeuw uitstoot die drie dagen aanhoudt en bij iedereen door merg en been gaat.
Naar het einde toe wordt het verhaal claustrofobisch, omdat het exclusief Ivans belevingswereld volgt. In die belevingswereld spelen waarnemingen en interacties nauwelijks meer een rol. Ivan vormt zich geen beeld meer van de wereld om hem heen. De jeugdherinneringen die door zijn hoofd gaan kwamen wat mij betreft niet echt tot leven. Het geheel kreeg daardoor iets reductionistisch in mijn ogen, alsof er maar een klein deel van de menselijke ervaring werd weergegeven.
Daarom heeft dit verhaal me minder geraakt en geënthousiasmeerd dan de twee grote romans. ( )