Müller blijft weerbarstig voor mij, zelfs bij dit tweede werk dat ik heb gelezen van haar, en dat veel toegankelijker is dan Hartedier. Opnieuw is er diezelfde bedreigende sfeer die over alle zinnen hangt, en dat begint al met de openingszin “Vandaag ben ik ontboden, om 10 uur precies”, Kafkaïaanser kan moeilijk. Wat volgt is het verhaal van een vrouw (zonder naam) die met de tram reist naar de plek waar ze voor de zoveelste keer ondervraagd zal worden. Onderweg mijmert ze in een chaotische wirwar van fragmenten over haar leven, en zijn grotendeels gelijkaardige figuren te herkennen als in Hartedier. Persoonlijke deprivatie, verschraald leven, subtiele en minder subtiele terreur zijn alomtegenwoordig; het is alsof de “ondragelijke lichtheid” van Kundera bij Müller vervangen is door “loden zwaarte”.
Dat komt andermaal nog het meest tot uiting in de taal waarin Müller haar boeken schrijft: in gefragmenteerde, verknipte zinnen die de lectuur erg bemoeilijken, en waar je voortdurend op je hoede blijft of er meer achtersteekt. Want Müller heeft er een handje van weg om heel banale situaties te beschrijven, ook gewoon voorwerpen zelfs, maar op zo’n manier dat die een veel bredere boodschap lijken te beschrijven, of misschien ook niet. Daarmee geeft ze wellicht bewust aan hoe de achterdocht in een dictatuur zich ook in de taal nestelt, en dat is best vernuftig. Maar literair maakt ze het de lezer daarmee wel erg moeilijk. Ik moet toegeven: haar werk intrigeert, en boeit zelfs tot op zekere hoogte, maar het spreekt me niet volledig aan. ( )

Niet gemakkelijk om te lezen. Steeds flarden van herinneringen tijdens de tocht naar een verhoor door de politie. de opa van de hoofdpersoon heeft in een kamp gezet, daardoor is zij ook verdacht. Herinneringen aan het overspel van haar vader, haar ex-man, haar ex-schoonvader die opzichter was van het kamp waar haar oma overleed, haar werk, de dood van haar vriendin Lilli en de ontmoeting met haar huidige man, Paul. Bijna elke inwoner cvan Roemenie doet er alles aan om naar het buitenland te vluchten, verraad, chantage, geheime politie. Mooi taalgebruik, ongemakkelijk boek. Raadselachtig einde. ( )

Toen Herta Müller eerder dit jaar de Nobelprijs voor Literatuur won, besloot ik dat ik maar eens iets van haar moest lezen. Müller werd in 1953 in Roemenië geboren in een gezin dat tot de Duitse minderheid in dat land behoorde. Müller leerde in eerste instantie Duits spreken. In de jaren 1980 emigreerde zij, nadat het haar verboden werd om te publiceren in Roemenië, naar het toenmalige West-Duitsland. Müller is daarmee een vertegenwoordigster van de immgirantenliteratuur die mij zo interesseert.

Lees verder op deze pagina van mijn boekenblog. ( )