Als u zich een beetje wenst te verdiepen in de jazzmuziek kunt u onmogelijk om de trompettist en zanger Louis Armstrong (1901-1971) heen. Er is veel over hem geschreven, niet in de laatste plaats door Armstrong zelf, maar de biografie Pops, A Life of Louis Armstrong van Terry Teachout leek een goede keuze. De reden was dat hij toegang kreeg tot talloze bandopnames die Armstrong zelf gemaakt had en in zijn archief zaten, maar die nog niet door andere biografen waren gebruikt.

Ik heb geen andere biografieën over Armstrong gelezen maar ik vond dit een prima boek. Het maakt voor mij duidelijk wat de impact was van Armstrong op de artiesten die na hem kwamen en wat zijn plaats was en is in de wereld van de jazz.

Die wereld begint, zoals zo vaak, in de bakermat van de jazz. Armstrong wordt geboren in New Orleans. Zijn vader is snel weg en hij wordt zo’n beetje grootgebracht door zijn grootmoeder. Het is een arme buurt en Louis doet klusjes voor prostituees, waarvan zijn moeder er één is. Als hij een pistool afschiet komt hij in een opvanghuis terecht waar hij muziek leert spelen op de kornet.

Buiten het tehuis maakt hij kennis met de orkestleider en kornettist Joe ‘King’ Oliver. Die nodigt hem uit in zijn band en vanaf dan is het alleen de muziek die telt voor Louis, én zijn vrouw Daisy, een lokale prostituee.

Hij gaat met Oliver spelen in Chicago en de leerling overvleugelt al snel de meester. Hij scheidt van Daisy en trouwt met de pianiste van Oliver, Lil Hardin. Die haalt Armstrong overigens wel over om bij Oliver te vertrekken, omdat hij beter kan. Hij speelt eerst nog in het orkest van Fletcher Henderson voor hij zijn eigen band, The Hot Five, formeert. Daarmee neemt hij zijn eerste platen op.

Inmiddels is hij overgegaan op trompet en heeft hij zowaar problemen met de maffia. Die hebben overal clubs en hij kijkt in de loop van een pistool als iemand hem toch erg graag in zijn eigen club ziet optreden. Armstrong formeert nog een big band en gaat optreden door het hele land, wat zeker in de tijd van rassenscheiding niet makkelijk is. Hij zegt er zelf dit over;

Why, do you know I played ninety-nine million hotels I couldn’t stay at? And if I had friends blowing at some all-white nightclub or hotel I couldn’t get in to see ‘em – or them to see me…Most of the time while touring the South, we used to stock up in a grocery store. We’d come out with a loaf of bread, a can of sardines, big hunks of bologna, cheese and we’d eat in the car. Sometimes we’d go to the back doors of restaurants where there were Negro chefs. They’d give you what you wanted. Many are the times I’ve eaten off those big wooden chopping blocks.

We hebben het hier over een inmiddels bekende en beroemde artiest. De politie ziet er ook geen been in om hem te arresteren voor het bezit van marihuana. Hij wordt vrijgelaten als hij belooft een concert te geven en dat doet hij, maar opent met het nummer I’ll Be Glad When You’re Dead You Rascal You.

Armstrong heeft inmiddels een manager, Joe Glaser en daar is genoeg over te vertellen. Hij heeft connecties met de maffia maar behoedt Armstrong voor verdere problemen met die lui. Armstrong vertrouwt Glaser en ten dele terecht, want Glaser regelt alles voor hem en zorgt ervoor dat Armstrong zich alleen over de muziek hoeft te bekommeren. Later blijkt dat Glaser, die eerder sterft dan Armstrong, hem maar weinig nalaat en dat ook niet kon. Ook Glaser moest het nodige afdragen aan zijn vakbroeders.

Het is ondoenlijk om alles te vertellen wat Armstrong beleeft. Hij trouwt nog met Daisy en tenslotte met Lucille waar hij een huis mee koopt. Armstrong viert grote triomfen maar ziet zijn populariteit ook dalen, bijvoorbeeld als de bebop furore maakt met Charlie Parker en Dizzy Gillespie.

In het boek wordt uitgebreid ingegaan op het spel van Armstrong en wat hem onderscheid van zijn collega’s. Dat zit hem bijvoorbeeld in de eindeloze variaties die hij tevoorschijn weet te toveren en zijn onwaarschijnlijk hoge noten. Die zijn niet alleen hoog maar zitten ook vol expressie. Sommigen denken zelfs dat hij trucs uithaalt met zijn trompet, tot hij het tegendeel bewijst.

Dat komt wel met een prijs. Hij heeft geregeld last van zijn lip, die af en toe scheurt en hem veel problemen oplevert. De auteur staat stil bij belangrijke nummers van Armstrong en zet ze in hun tijd. Nu niet meer opzienbarend, maar hij was een pionier. Niet de eerste jazzmuzikant maar de eerste met invloed. De auteur;

No sooner did he burst upon the scene than other musicians – trumpeters, saxophonists, singers – started imitating him. “I tried to walk like him, talk like him, eat like him, sleep like him,” said Rex Stewart, who replaced Armstrong in Fletcher Henderson’s band.

U wil natuurlijk ook weten dat zijn naam wordt uitgesproken als ‘Lewis’ en niet als ‘Loui’. Zoals zijn vrouw Lucille zei; He wasn’t French.

Ook besteedt Teachout veel aandacht aan het gedrag van Armstrong op de bühne. Zijn muzikaliteit was onbetwist, zijn gedrag niet. Hij kreeg veel kritiek op zijn ogenschijnlijk onderdanige gedrag, altijd lachend en nooit kritisch ten opzichte van racisme. Teachout haalt die mythe onderuit in dit boek, Armstrong sprak zich wel degelijk uit maar zag zichzelf vooral als entertainer, er was niets gekunsteld aan die lach. Die was er ook naast de bühne.

Natuurlijk staan er talloze anekdotes in het boek. Hoe hij aan zijn bijnamen ‘Pops’ en ‘Satchmo’ komt, wat hij tegen de paus zegt en wat tegen zijn vrouw Lucille als zijn opnameapparaat nog loopt wanneer hij haar het bed in wil lokken;

On one reel we can hear him trying to lure Madame Lucille into bed at five A.M. for a little hanky-panky. When she declines without thanks, he plays his trump card: “It’s up to you to keep the horn percolating. That’s your happiness and mine…”

Ook weten we waarom hij zo lacht op de cover van zijn album Ambassador Satch. Daarin staat Armstrong afgebeeld in een jacquet die hij van de president-directeur van Philips had geleend (zo leerde ik uit het boek van Bert Vuijsje). Hij heeft ook een diplomatenkoffertje in zijn hand en dus;

The broad smile on his face…was one of anticipatory pleasure: “It was the same morning I had already made a date with my connection to pick up half a pound of fine mutah. So when you see that picture of Ambassador Satch you know he’s got half a pound of fine jive right there in his satchel.”

Deze verhalen maken het een fijn boek om te lezen, maar vooral alle nummers en albums die worden toegelicht maken het een goudmijn om verder te luisteren. Beluister waarom ‘West End Blues’ zo belangrijk is, hoor hoe hij praat tegen zijn trompet in ‘Chinatown, my Chinatown’ en leer waarom ‘Potatoe Head Blues’ als een landmark of modern music wordt gezien. Het is een leerzaam boek. Ambassador Satch zit hier uiteraard al in de collectie. ( )