Samenvatting
The story of one of the most brilliant, flamboyant and historically important men who ever lived. From the very beginning, Caesar's story makes dazzling reading. In his late teens he narrowly avoided execution for opposing the military dictator Sulla. He was decorated for valour in battle, captured and held to ransom by pirates, and almost bankrupted himself by staging games for the masses. As a politician, he quickly gained a reputation as a dangerously ambitious maverick. By his early 30s he had risen to the position of Consul, and was already beginning to dominate the Senate. His affairs with noblewomen were both frequent and scandalous. His greatest skill, outside the bedroom, was as a military commander. In a string of spectacular victories he conquered all of Gaul, invaded Germany, and twice landed in Britain - an achievement which in 55BC was greeted with a public euphoria comparable to that generated by the moon landing in 1969. In just thirty years he had risen from a position of virtual obscurity to become one of the richest men in the world, with the power single-handedly to overthrow the Republic. By his death he was effectively emperor of most of the known world.

Recensie

Adrian Goldsworthy, Caesar. Amsterdam, Ambo/Manteau 2007. 640 blz. 29,95 euro.
Met Nero (en niet te vergeten Pilatus) is Caesar ongetwijfeld de meest bekende Romein waarvan de naam ook bij wie niet de minste historische belangstelling heeft een belletje doet rinkelen. En terecht want in zijn geval is het predikaat 'geniaal' zeker op zijn plaats: handig en vooruitziend politicus, weergaloos veldheer, knap organisator, begenadigd redenaar, literair begaafd auteur en, volgens het eenstemmig oordeel van zijn Romeinse tijdgenoten, ook een charmante en innemende persoonlijkheid. Voor ons komt daar nog bij dat zijn verslag over de Gallische oorlog de eerste uitvoerige en gedetailleerde geschreven historische bron is over onze streken en hij de auteur is van de gevleugelde woorden die tot het collectief geheugen zijn gaan behoren en te pas en te onpas worden aangehaald : Horum omnium fortissimi sunt Belgae. Literaire genieën zoals Shakespaere hebben er bovendien voor gezorgd dat, lang na zijn dood, Caesar tot een literair personage is uitgegroeid terwijl een hele reeks peplumfilms van hem een ook bij het brede publiek legendarische figuur hebben gemaakt.

Redenen te over dus voor de historisch geïnteresseerden om met belangstelling uit te zien naar een degelijke biografie waarin historische informatie en fictie duidelijk van elkaar worden gescheiden. Met dit magistrale werk, waarvan nog geen jaar na de oorspronkelijke Engelstalige uitgave een uitstekende Nederlandse vertaling verschijnt, worden zij in alle opzichten verwend. Kwantitatief, want het gaat om een kanjer van maar liefst 640 blz., maar vooral kwalitatief, want het boek is naar vorm en inhoud een model in zijn genre.

Goldsworthy brengt ons een chronologisch geordend narratief relaas dat in drie delen achtereenvolgens Caesars leven tot aan zijn consulaat (100-59 v.C.), de periode van proconsulaat tijdens hetwelk hij Gallië verovert (58-50) en tenslotte de burgeroorlog met Pompeius en zijn alleenheerschappij tot aan zijn dood (49-44) behandelt. Het zou onbegonnen werk zijn dit ongemeen rijke boek te willen samenvatten en op basis daarvan het leven van Caesar na te vertellen. De A. biedt ons een gedetailleerd verhaal waarin de details evenwel nooit de hoofdlijnen ondersneeuwen. Doorheen de vele bomen blijft de lezer steeds het bos zien. Het verhaal wordt met vaart vertelt en de vertaler is er volkomen in geslaagd om ook in de Nederlandse vertaling deze schwung te bewaren zodat de lezer nooit de indruk heeft met een vertaald werk te maken te hebben.

Omdat Goldsworthy Caesars levensverhaal steeds in zijn bredere politieke en historische context plaatst krijgt de lezer meteen ook een uitstekende geschiedenis van de eerste helft van de eerste eeuw v.C. aangeboden waarin ook de nodige aandacht wordt besteed aan de andere protagonisten van deze veelbewogen en cruciale periode. De vrees dat Goldsworthy, die zijn wetenschappelijke sporen reeds heeft verdiend met enkele studies over het Romeinse leger, vooral aandacht zou besteden aan de militaire aspecten blijkt al snel ongegrond. De politieke, institutionele, sociale en culturele aspecten komen evenzeer aan bod en worden door de A. met dezelfde grondigheid en kennis van zaken behandeld. Bovendien verstrekt de auteur doorheen het hele werk bijkomende informatie over tal van Romeinse realia zonder daarbij in pedanterie te vervallen. Kaartjes en plattegronden maken het, ook voor een leek in deze materie, mogelijk om de concrete beschrijving van de vele beslissende veldslagen te volgen en te begrijpen. Het werk wordt besloten met een indrukwekkende epiloog waarin de auteur in amper vijf bladzijden (blz. 573-577) het bilan opmaakt en van de betekenis en persoonlijkheid van Caesar een evenwichtig en genuanceerd beeld schetst. Deze vijf bladzijden zijn verplichte lectuur voor wie zich een mening over Caesar wil vormen. Na deze schitterende bladzijden valt de postepiloog getiteld Caesar door de eeuwen heen (blz. 578-581) een beetje tegen. Hierin wil de A. de plaats van Caesar in fictie en wetenschappelijke literatuur overlopen maar dit overzicht valt toch wat magertjes uit en ik vind het alvast onbegrijpelijk dat in dit overzicht Mommsen niet ter sprake komt. Deze grote bewonderaar van Caesar besloot zijn Romeinse geschiedenis met een indrukwekkende apologie van Caesar en ik had wel graag de mening van een specialist als Goldsworthy daarover vernomen. Maar dit is dan ook de enige kritische bedenking die ik kan formuleren bij deze magistrale studie waarvan de waarde en bruikbaarheid nog wordt verhoogd door de chronologie, een verklarende woordenlijst, een bibliografie en een register waarmee het werk besloten wordt.

Robert DUTHOY ( )

Goed maar niet zo vlot lezend als de Rubicon. ( )