In dit tweede deel van de zesdelige serie "Mijn Strijd" beschrijft Karl Ove op zijn gekende stijl zijn relatie met zijn tweede vrouw Linda en zijn drie kinderen. Voortdurend is er de spanning tussen het 'schrijven' en zijn gezin. Voortdurend treedt de twijfel naar voor, aantrekking en afstoting. Hij vertelt ontwapend eerlijk en vol tederheid over de dagelijkse opgave, strijd om tijd, vrijheid en geluk - met de eigen wensen en die van het gezinsleven als spanningsveld. ( )

Wat is dat toch met Knausgard, welk spel speelt hij met ons? Deel 1 draagt de titel “Vader”, en die vader is zeker aanwezig, maar eerder als een dreigende schaduw dan als een handelend persoon (het laatste derde draait zelfs helemaal om de dagen na zijn dood), en in dit Deel 2 is de titel “Liefde”, maar bijna voortdurend gaat het over scheidingen tussen mensen en ruzies tussen Karl Ove en zijn vrouw Linda. Natuurlijk bevat dit tweede deel ook heel vertederende passages, over verliefdheid, over de omgang tussen Karl Ove en zijn kinderen, maar de focus ligt toch op het onvermogen dat de auteur bij zichzelf bemerkt om echt lief te hebben en prioriteit te geven aan de mensen waar hij eigenlijk wel van houdt. Andermaal wordt Karl Ove neergezet als een eerder onsympathiek persoon, die zich regelmatig laveloos drinkt, zich niet aan afspraken houdt, nors en rusteloos door het leven gaat. Er is maar 1 passie die telkens terugkeert en waar hij echt trouw aan blijft: schrijven; maar zelfs in die ene passie duikt voortdurend de twijfel op, of het echt wel goed is wat hij neerpent en voortdurend vergelijkt hij zich (in zijn nadeel) met andere, grotere Scandinavische schrijvers.
Net als in het eerste deel wisselen lang uitgesponnen beschrijvingen van banale handelingen (winkelen, voor de kinderen zorgen, over straat lopen, gewone tafelgesprekken) af met soms pertinente beschouwingen over ouderschap, intense-aangrijpende scenes (de hele bevallingscene bijvoorbeeld), diepgaande karakteranalyses van vrienden en familieleden en sfeervolle plaatsbeschrijvingen. En dan zijn er de opvallende incongruenties: tegenspraken tussen scenes in het eerste deel en die in dit deel (bijvoorbeeld de dagen voorafgaand aan de bevalling); geeft Knausgard hiermee bewust aan dat hij een onbetrouwbare verteller is? Ook het kwaliteitsverschil valt wel op: sommige passages zijn duidelijk erg slordig geschreven, hangen er doelloos bij, terwijl andere echte stilistische pareltjes zijn.
Knausgard blijft boeien en vooral intrigeren, en sleept je geleidelijk mee in zijn chaotisch leven, maar je vraagt je wel af waar dit allemaal naartoe gaat. ( )

Geen romanserie heeft wereldwijd zo de aandacht getrokken de laatste jaren als de zesdelige serie "Mijn strijd" van de Noor Karl Ove Knausgard. In "Vader" stond de relatie met Karls vader centraal. In "Liefde" staat de relatie met zijn tweede vrouw Linda en hun 3 kleine kinderen Vanja, Heidi en John centraal. Karl is een geemancipeerde vader en neemt zijn deel van het huishouden serieus: met de kinderen op stap, boodschappen doen, luiers verschonen, eten koken schoonmaken in huis. Nooit eerder heb ik een boek van een man gelezen waarin dergelijke activiteiten zo centraal staan. Tegelijkertijd geeft hij toe dat hij het liefst de deur achter zich dichttrekt om in zijn eentje in zijn kantoor te zitten schrijven. ( )

Liefde heet minder goed te zijn dan Vader. Misschien … Vader is in ieder geval geconcentreerder, leest meer als een roman en heeft niet – zoals Liefde – die irriterende en overbodige neiging om elk personage uit Knausgards vriendenkring en ver daarbuiten te benoemen en karakteriseren. Maar anderzijds zitten er in Liefde veel langere monologen, wordt er meer nagedacht, wordt er over andere, zwaarwichtigere dingen gesproken dan over wie het bier gaat kopen, wie er verliefd op wie is – en lijkt hier ook meer gegraven te worden, terwijl er – alles bij elkaar – in Vader uitsluitend herinnerd wordt, en opgeruimd.

Ik vind me zelf ook voor een groot deel terug in Knausgards frustraties en voorkeuren, in zijn omgang met mensen en het denken en beredeneren dat daarbij als een mallemolen onze ondergang inluidt.

Tegelijkertijd weet ik niet of Knausgard met deze boeken iets belangwekkends doet. (Hij doet wat ik wil doen, dat dan weer wel, … maar er zijn veel schrijvers – nu ja, nu ook weer niet zoveel … – die doen wat ik wil doen … en wat ik wil doen, net zoals dat wat ik doe, is doorgaans – behalve op zondag – niet zo belangwekkend …) De nauwgezetheid ervan, samen met de omvang en het voor velen sensationele (maar ook lang niet unieke) besluit om het schrijven te verkiezen boven het samenleven met diegenen waar hij om geeft lijkt minstens een deel van de populariteit van deze boeken te stuwen. Ook in zijn afkeer voor wat fictie is (een verhaaltje) staat hij niet alleen – (de mensheid is stilaan uitverteld lijkt het, we zitten te dicht opeen en het enige verhaal dat we (wij, de enkelingen, op zoek naar meerwaarde, ipv duiding …) nog te vertellen hebben is het particuliere – de wandelingen door het eigen leven en dat van wie er om ons heen staan: vaak zijn dat schrijvers, bij Knausgard worden het zijn familieleden, zijn vrouw, zijn vrienden, zijn kinderen – nu de grote verhalen of reeds verteld zijn, of vals en onecht klinken, of gewoonweg niet langer voldoen om onze dagen zin te geven, is het de afwas, het dekken van de tafel, het bestellen van een biertje … waar we onze hoop op vestigen – alles wat en iedereen die in een roman doorgaans geschrapt wordt, of gesublimeerd, wordt in deze boeken behouden en omgekeerd … het is zalig om dat te lezen, het is genieten, maar het is genieten tegen beter weten in …) – en wat je hem, als chroniqueur van zijn eigen leven nog wel wil vergeven – de wildgroei aan personages, getuigt in een literair werk van te veel willekeur en te weinig beheersing. ( )

In Liefde, het tweede deel van Mijn Strijd, beschrijft Karl Ove Knausgård met name de relatie met zijn tweede vrouw, een Zweedse. Een relatie die zo invoelbaar wordt neergezet dat ik tijdens het lezen maar bleef hopen dat ze een manier zouden vinden om op een wat minder moeilijke manier met elkaar om te gaan. En dat moeilijke is dan juist ook weer zo herkenbaar. Want willen we allemaal niet veel liever zijn tegen de mensen die het dichts bij ons staan en ons eens wat minder laten gaan?

Wat mij ook raakte was de beschrijving van het geluk dat zijn kinderen hem hebben gegeven. Ikzelf als iemand die bewust geen kinderen op deze wereld heeft gezet juist omdat ik het een te grote strijd vind om hier te kunnen zijn, kon heel goed meeleven met hoe deze kinderen dat geluk hebben gebracht. En daarnaast ook het benauwende van het kwijt zijn van vrijheid omdat nu er wezens zijn die jou nodig hebben en je niet zomaar drie dagen dronken kan ronddansen zonder een fatsoenlijke oppas geregeld te hebben. De tweestrijd die makkelijk door de kinderen gewonnen wordt, zullen velen herkennen. En dan is de liefde niet zo'n hol woord meer.

Aan het schrijven waar hij zo naar verlangd en waar hij denkt dat zijn echte geluk ligt, komt hij in dit boek telkens weer niet zo aan toe. Wel wordt hij gevraagd voor interviews en om praatjes te komen houden. Arme man hoe ongelukkig hij zich dan voelt. De angst die door zijn lijf giert en de ergernis doordat hij in artikelen als een idioot wordt omschreven. Maar ook zijn ego die zich gestreeld voelt om deze aandacht. En ja, dat is ook allemaal weer heel herkenbaar. Met als grote klap op de vuurpijl het stemmetje in zijn hoofd die hem terugfluit als hij denkt iets gepresteerd te hebben, het stemmetje die hem laat weten niets echt te kunnen en hij zeker van geen enkele betekenis is. De eigen kritiek die altijd harder is dan welke van buitenaf dan ook.
Ik las van iemand dat hij Karl Ove Knausgård zo zwaar van stemming vond en daarom moeilijk doorheen te komen. Voor mij zijn deze teksten juist zoals het leven is en daarbij kun je het niet hebben over zwaar. Leven is strijden en dat gaat helemaal vanzelf, daar hoef je niets voor te doen.

Een heel ander aspect van het boek was de verschillen die tussen Zweden en Noren telkens weer worden opgemerkt. Het doet mij denken aan hoe Hollanders en Duitsers over elkaar kunnen spreken en elkaar ervaren. Buurlanden die zo op elkaar lijken en tegelijkertijd ook zo'n wereld van verschil zijn door simpelweg te worden geschaard onder een ander volk en zich daar dan naar gaan gedragen. Wonderlijk fenomeen blijft het.

Het leest allemaal als een trein. Al is het er wel eentje die zich niets aantrekt van de tijd. Dan weer is het opeens tien jaar eerder of vijf jaar later zonder dat daar een inleiding op wordt gemaakt. Het zijn associaties die soms uitdijen tot vele bladzijden die deze geschiedenis vertellen en soms slechts een alinea beslaan. De taal is zo helder dat het voor mij niets uitmaakte en ik me heel makkelijk door al die sprongen heen kan laten voeren.

Deel drie ligt al klaar. ( )