Zoals door zovele lezers al is aangegeven, is dit niet zomaar het historisch relaas van de aanslag op Reinhard Heydrich, één van de wreedste nazi-topmannen, in 1942 in Praag. Dat verslag zit er zeker in, en is best spannend geschreven en huiveringwekkend door de gruwelijke feiten waar het om gaat. Maar Binet heeft er een veel complexer boek van gemaakt. De auteur geeft immers vooral weer hoe hij dit boek geschreven heeft en hoe hij worstelde met diverse aspecten van het historisch métier (zijn mijn bronnen wel betrouwbaar, heb ik de feiten juist weergegeven, kan ik wel fictieve dialogen in de mond leggen van historische figuren, hebben andere auteurs en filmmakers wel een juiste versie gegeven?). Die aarzelende aanpak werkt voor sommige lezers erg storend, vooral omdat Binet voortdurend zijn verhaal stillegt, soms terugkomt op bepaalde scenes en ze helemaal anders vertelt. Maar hij geeft daarmee de indruk een eerlijk relaas te geven, en dat lijkt toch verdienstelijk en op zijn minst interessant.
Helaas, Binet speelt duidelijk een spelletje met de lezer. Want als je nauwkeurig leest, dan merk je dat Binet – zelfs na zijn correcties – voortdurend de lezer in het ootje neemt. Aan de ene kant neemt hij door zijn kritische zin afstand van zijn onderwerp (zoals dat hoort voor een historicus), maar aan de andere kant laat hij niet na geregeld zijn bewondering te uiten voor de verzetslui die de aanslag gepleegd hebben en hun helpers, voor het Tsjechische volk in het algemeen (en vooral de vrouwen, die met veel nadruk en herhaaldelijk de mooiste van de wereld worden genoemd), tussen de regels zelfs voor Heydrich zelf (die wel als een monster wordt voorgesteld, maar die toch ook bewonderd wordt voor zijn rechtlijnigheid, doortastendheid en sluwheid). En tenslotte valt, - voor de mensen die vertrouwd zijn met de Franse geschiedenis -, de bedekte én openlijke minachting op voor de houding van zijn landgenoten in de Tweede Wereldoorlog. Met andere woorden: dit is minstens evenzeer een roman over Binet zelf als over Heydrich en de aanslagplegers. Dat wordt trouwens nog het meest duidelijk in de ongezouten kritiek van Binet op de roman “Les Bienveillants” van Jonathan Littell, die ook over de nazi-gruwelen gaat, maar er een wagneriaans epos van heeft gemaakt. Die dubbelzijdigheid van Binet's verhaal (een late postmodernistische roman) is best wel interessant, maar helemaal geslaagd vind ik ze toch niet. ( )

De indrukwekkende geschiedenis van de aanslag op topnazi Reinhard Heydrich in mei 1942. Binet schraapt zo veel mogelijk (bekende en verzonnen) feiten bijeen, maar hoedt zich tegelijkertijd op zodanig uitdrukkelijke wijze voor het schrijven van een 'historische roman' dat hij zowel het genre van de historische literatuur als de 'pure' geschiedschrijving naar een hoger niveau tilt. ( )

verbijsterend. ( )

De eigenaardige titel van dit boek staat voor "Himmlers hersens heten Heydrich" en niet voor "hahahaha", want een vrolijk boek is dit niet. Heydrich was de rechterhand van de beruchte Himmler, die het hoofd van de SS was en één van de allergrootste oorlogsmisdadigers uit de Tweede Wereldoorlog. Maar Heydrich kon er ook wat van. Hij was een monsterlijk efficiënte supernazi die zich, na een mislukte loopbaan in de vooroorlogse marine, zou ontpoppen tot Hitlers allerfanatiekste Jodenuitroeier. Hij barstte van de ambitie en schopte het tot hoofd van de geheime dienst en vervolgens tot Reichsprotektor van het bezette Bohemen en Moravië. Eén van zijn bijnamen was het Blonde Beest, een andere de Beul van Praag, en daar zal hij ongetwijfeld erg mee ingenomen zijn geweest. Dit boek is een monument voor de twee mannen die in 1942 een aanslag op hem pleegden, de Tsjechoslowaakse soldaten Jan Kubiš en Jozef Gabčík.
Zelfs al zou je níet op internet opgezocht hebben hoe het met hen afliep, dan nog laat Binet er van het begin af aan geen twijfel over bestaan dat deze twee helden na de aanslag door de Nazi's omgebracht werden - zij het niet meteen. Verklappertjes bestaan niet bij een boek als dit, want dit is immers geen fictie, hier draait het niet om het spannende verhaal, hier draait het om het weergeven van de waarheid - aldus Binet. En toch zit je tijdens het laatste deel van het boek nagel bijtend van de spanning op je stoel.
Dit is een boek dat zich heel erg bewust is van zichzelf. In ultrakorte hoofdstukjes die vooral aanvankelijk van de hak op de tak springen neemt Binet je namelijk mee in het schrijfproces. Hij tikt zichzelf op de vingers als hij zich teveel mee laat slepen door zijn verbeelding, ....
[... w]at een onbeschaamdheid om een man die allang dood is en zich niet kan verdedigen, te bespelen als een marionet! Om hem thee te laten drinken, terwijl het best kan zijn dat hij alleen van koffie hield. Hem twee jassen aan te laten trekken, terwijl hij er misschien maar één had. Hem de bus te laten nemen, terwijl hij de trein kon pakken. Te besluiten dat hij op een avond vertrok en niet in de ochtend [....]
...vertelt over het onderzoek dat hij doet, klaagt over auteurs van historische romans die echte mensen 'degraderen' tot personages en baalt dat tijdens het schrijven van dit boek De welwillenden van Jonathan Littell uitkomt (een concurrent en nog een slechte ook!). Allemaal erg meta en postmodern. En toch werkt het.
Het is in ieder geval een originele en nieuwe manier om met zo'n loodzwaar onderwerp als Nazi-monsters om te gaan. Want Binet spot met zichzelf, ondergraaft zichzelf en schrijft vaak op een licht ironische toon, die de gruweldaden niet bagatelliseert, maar het juist mogelijk maakt om er voor de honderdduizendste keer over te lezen. Ik weet zeker dat niet iedereen deze aanpak zal kunnen waarderen. Mijn vader had een grote interesse voor de Tweede Wereldoorlog, las er veel over, maar had zich beslist kapot geërgerd aan dit boek. Hij zou geen geduld gehad hebben met al die bespiegelingen op de historische roman en het geworstel van de schrijver met zijn stof ('waarom houdt die vent niet gewoon zijn mond?'). Mocht hij nu nog leven dan hadden we er een mooie discussie over kunnen voeren, en dan had ik in Binets voordeel aangevoerd dat ik toch voor zijn aanpak gewonnen ben.
Waarom?
Omdat Binet uiteindelijk van zijn boek niet een egotrip van een door zichzelf geobsedeerde schrijver maakt, maar een integer document dat getuigt van een grote en oprechte begaanheid met zijn beide helden en met het land waar hij jaren lang woonde. Het boek is een uitdrukking van zijn diep gevoelde walging, ontzetting en afkeer van alles waar de Nazi's voor stonden en hij doet dat middels een nieuwe benadering die het verhaal toch net weer een beetje fris doet voelen - al is dat een term die gezien het onderwerp wellicht niet zo goed op zijn plaats is. Bovendien kan Binet nog vertellen ook. De manier waarop hij op het moment suprème van de aanslag de tijd vertraagt en stil zet is bijvoorbeeld meesterlijk.
Ik kan me heel goed voorstellen dat er lezers zijn die absoluut niet door dit boek en zijn vorm overtuigd zijn, maar persoonlijk ben ik wel onder de indruk. HhhH is een schitterend monument, niet alleen voor twee verzetshelden maar ook voor alle gewone mensen die hen geholpen hebben en daar voor betaald hebben met hun leven. Het boek is niet bedoeld om het kwaad te doorgronden of om zich in te leven in hen die als wraakactie voor de aanslag letterlijk twee volledige dorpen uitmoordden en met de grond gelijkmaakten. Het kwaad is hier een gegeven en heeft nadrukkelijk geen menselijk gezicht. Het is het goede dat telt. En gelukkig weten we nu, dat al die verzetslieden hun levens niet voor niets hebben opgeofferd en dat de monsters (voorlopig tenminste) het verloren hebben van de goede mensen.
http://annavangelderen.blogspot.nl ( )

Het verhaal over de aanslag op Heydrich in Praag, oorlog, verdriet, pijn, opofferingsgezindheid, toeval is mooi en spannend. Het grote manco van dit boek vond ik wat de auteur wellicht als de kern ervan ziet: het besef dat literatuur geen werkelijkheid is, dat schrijven vervalsen is. Dat is een wel erg uitgekauwd feit. Steeds hierop hameren als was het een vondst, maakt de opzet van het het boek pueriel. ( )