Door een aansporing van .Fabio onder deze foto ben ik op het spoor gekomen van dit boek. De schrijfster was geen onbekende: een paar jaar terug had ik al met veel plezier haar debuut White Teeth gelezen.

Lees verder op deze pagina van mijn boekenblog. ( )

Dit boek heb ik met veel plezier gelezen. Het verhaal speelt zich af in een multicultureel milieu. Centraal staan twee rivaliserende universiteitsprofessoren en hun gezin. Het gaat om ‘rommelige’ gezinnen, waarbij de vele personages het boek wat chaotisch maken. Om die reden is het moeilijk om zich echt betrokken te voelen met één van de figuren. Ook het feit dat alles in de derde persoon geschreven staat, speelt hierbij een rol. Maar dit was eigenlijk geen probleem. Alles wordt allemaal heel mooi en met de nodige humor (vaak satirisch) verteld. Elk personage heeft bovendien goede en slechte kanten en vertegenwoordigt daarbij een andere visie of levenshouding. De tegenstellingen tussen de middleclass intelligentsia en de lagere klassen, de multiculturele gelaagdheid (je merkt bijvoorbeeld niet dadelijk of iemand blank of zwart is), de relaties tussen ouders en hun kinderen, studenten en professoren onderling en tegenover elkaar, liberale versus conservatieve opvattingen, rijk en arm, klassieke kunst en hedendaagse kunst, poëzie en hiphop, sterke vrouwen en zwakke mannen,... Ook verloopt de communicatie moeizaam en worden ‘probleemsituaties’ onder tafel geveegd. Nog een interessant gegeven in het boek zijn de verwijzingen naar schilderijen (vooral van Rembrandt), quotes van Shakespeare en de parallellen met Howard's end van E.M. Forster, verfilmd door James Ivory. Die overeenkomsten zitten in details, waar je zonder problemen overheen leest als je er niet mee vertrouwd bent. Eén specifiek thema in het boek is de betekenis van de hiphopcultuur voor een aantal jongeren. In het boek komen bijvoorbeeld een aantal rappers uit een ghetto voor die kritiek uiten op het Amerikaanse beleid omtrent Haïti. Een heel boeiend boek met veel 'lagen', dat bovendien heel vlot leesbaar is ( )

White teeth was veel beter. Hier nog al wat losse eindjes ( )

Al weer voorbeeld van me in mijn leesgedrag laten leiden door het smaakoordeel van Bas Heijne.

Op tweederde: Wat valt mij op:
- Het neerzetten van jeugd (zonen en dochter in dit geval) als egocentrisch, omkering van de jarenzestig-verheerlijking van jeugd en verguizing van verkalkte ouderen (doe ouderen zijn nu de ouder geworden 60s-kinderen). We kijken de kinderen vanuit de ouder, toegeeflijk, maar niet blind: het 'natuurlijk' egoïsme, de 'natuurlijke' naïviteit - en loyaliteit (in dit gezin)
- Hoe kinderen(/mensen) eenzijdig, op basis van selectieve informatie, positie kiezen in de strijd van hun ouders, verbonden met eigen behoeften.
- Oog voor de 'identiteits'-problemen van zwarte mensen, 'zwart' verwant aan 'arbeidersmilieu'. De problematiek van sociale stijging in een zwarte variant. Levi, die zich erg 'van de straat' gedraagt maar het helemaal niet is en zijn eigen welvaart miskent.

Zwak:
- Sommige personages stelt Smith op wel erg 19e-eeuwse wijze voor, vanuit een alwetende vertellerspositie: 'X was een meisje dat op school...'enz. Dat vloekt met de thematiek van het boek, waarin eenvoudige waarheden ontbreken (behoudens wat volgt)
- De roman drijft onder andere op een onderscheid tussen hooggeleerde ingewikkeldheid en warme menselijkheid die het hart bereikt. (Carlene, en Kiki op haar best)
- De onzekere, laaggeschoolde rapper Carl (met respect voor gestudeerde mensen, kom er nog eens om) die een poëtisch talent blijkt te hebben: is me teveel Good Wil Hunting. Het bevestigt klassieke hogere cultuur als superieur, zegt alleen dat die soms in een ander hoekje te vinden is dan men aanneemt. Daarmee schudt men meteen de mensen van zich af die cultuur gebruiken als medium om zich sociaal te onderscheiden (dat wordt o.a. via Zora gedaan, tegenhanger van Carl, op wie ze, met een zweem van een romantische/psycholiserende verklaring (streven naar heelwording) verliefd is). De figuur Claire lijkt 'traditionele' opvattingen over kunstenaars te bevestigen, als een geboorterecht, roeping/doem, talent). Carl met het zuivere hart heeft het. (een van de losse eindjes van de roman is dat Carl ervan afziet en kiest voor cultuur, gelooft in cultuur, terwijl hij tegelijkerijd de enige is, want in een politek spel op zijn positie gemanoeuvreerd. Dat is wel een leuk variantje, maar het lijdt voor mij aan besluiteloosheid. Smith werpt veel opties op maar kiest niet. Heeft Carl gelijk als hij op het eind genoeg heeft van de bevoorrechte academic op Welington die zijns inziens een puizooi van hun leven maken en met gewone mensen als hij omgaan als zetstukken? Smith laat uiteenlopende interpretaties naast elkaar staan. Daarmee geldt de vraag die men in het boek aan Howard stelt ook voor haar: ben je niet in staat voor iets te kiezen?)

Neutraal
- Bijna alle personages zijn behoorlijk verknipt. Smith lijkt te willen zeggen dat dit voor alle mensen doorgaans opgaat.
- De personages worstelen met 'het menselijk tekort'. Bijvoorbeeld Howard en zijn vader of Howard en Kiki. Men wil het goede maar doet het niet, hoe kan dat toch.
- Even klassiek is het existentiële thema van eindiigheid waarmee mensen het moeilijk hebben, wat ze ontlopen maar waarmee ze louterend worden geconfronteerd. Alleen is het louteren hier niet overtuigend. Je kunt dat benoemen als: 'het humanisme overtuigt ook niet meer, vandaar het halfslachtige'. Maar je kunt ook zeggen: Smith weet het niet en blijft eraan gebonden (tegen het eind van het boek heeft Howard ook een tuin- en huisfase, waarbij je aan Voltaires 'Men moet zijn tuin onderhouden' denkt, een m.i. conservatieve lof van het kleine leven om en nabij het huis, tegen wereldomvattende filosofieën gericht, die de boel maar overhoop halen en op de slechte menselijke natuur spaaklopen.
- Ook liefde, ontrouw en de verwikkelingen zijn weer overheersend romanthema. [Na het boek uit te hebben:] Ook hier kiest Smith niet echt. Enerzijds lijkt overspel een mannenprobleem(Carlene en Kiki begeven zich er niet in, hun echtgenoten wel). Anderzijds lijkt Smith af te willen van overspel als vanzelfsprekend 'noodzakelijke en voldoende' reden om een relatie te verbreken. Iets belangrijkers houdt Kiki en Howard bij elkaar: Blut und Boden-seksuele 'passendheid'.
- Smith gebruikt veel dialoog. Ik krijg zin om Thomas Mann's De toverberg eindelijk eens (uit) te lezen. Smith zal als voordeel hebben 'levensechtere' mensen neer te zetten, in hun zwakheden. Mogelijk zijn de personages van Mann meer belichamingen van ideeën. Maar zijn roman is beter geschreven, vermoed ik, en minder vaag psychologiserend. Bij Smith blijven de hangups van personage anekdotisch, herkenbaar of niet, maar niet meer dan dat. Mann probeert het via personages over andere zaken te hebben.

Na lezing
- Het gaat weliswaar ook over andere thema's - rijkdom, rijke zwarten die evenzeer wegkijken van armoede als rijke witten (de Haïtiaanse schoonmaakster), de ongemakkelijke positie van een bevoorrechte zwarte middenklassejongen die half puberaal in de gangsterraphoek belandt (het ware leven), half een naïeve politieke scholing krijgt (Levi) - maar het blijft schematisch
- Het menselijk tekort zit in veel personages. Iedereen vindt het moeilijk 'Ik hou van jou' of 'Ik vind je leuk' of 'Ik heb je nodig' te zeggen, enkele personages snakken naar liefde (bijvoorbeeld de erg schematisch opgezette Victoria). Howard laat zich wel erg gemakkelijk weer tot seks verleiden, nu met Victoria. 'Interessante' uitwerking is dat het geen geweldige seks is, voor de rest is het thema 'academische vijftiger doet het met jonge studente en het gaat mis' wel erg bekend.
- Er gebeurt op het eind veel maar het blifjt alles erg rafelig. Rafelig in de zin dat dingen niet tot een conclusie komen. Personges leren weinig en ik krijg niet de indruk dat dit de boodschap is die de auteur wilde overdragen. Ze lijkt me eerder zelf om een antwoord verlegen te zitten.
- Over schoonheid - daarover zou het indirect moeten gaan, enk ik, gezien de titel en het voorkomen van kunst via Claire en de (flets blijvende) Rembrandt-discussie tusen Howard en Monty Kipps. Howard die alles negatief benadert en op wiens positie de kritiek gemakkelijk te geven is. Je vermoedt dat de kunst zal triomferen, Howard is immers zijn persoonlijke malaise aan het verhalen op kunst. Maar wat levert Smith ons:

(a) een schilderij uit Haïti, met een vrouw die 'madonna en hoer' verenigt, om het Christelijk te zeggen, beter is: vrouw als bouwer en vernietiger. Echter, het is meer de myhe van zo'n vrouw (verteld door Carlene) dan dat het (beschreven) schilderij dit zelf overweldigend overbrengt op Kiki/de lezer
(b) een schilderij van Rembrandt, Hendrickje badend, waarbij Howard, per ongeluk lijkt het, er het zwijgen toe doet. Hij wil niet langer alles stukpraten maar iets positiefs zeggen weet hij ook nog niet - kun je denken. In de roman is het een psychologische zwijgzaamheid, want Hendrickje doet hem (kun je interpreteren) aan Kiki denken, de lichamelijke verbondenheid van dit paar, misschien niet autonoom maar met een hint van romantische 'voorbestemdheid', voor elkaar gemaakt, lotsverbondenheid, blijkt uit de geoliede seks, zelfs als vijftigers.
Kiki zelf eindigt ook romantisch 'aardend'. Vlak voor de laatste onthulling van overspel van Howard, die de roman doet eindigen in een wederom onbesliste huwelijkse situatie, ruimt ze in de kelder de dozen met jeugdspullen van haar kinderen op en overweegt ze dat ze niet is geworden waarvan ze droomde (filmregisseur o.a) maar wel drie kinderen heeft neergezet.

Schoonheid van kunst wordt indirect getrokken naar 'waarde voor het leven' en dat laatste naar een Blut und Bodenachtig 'aarden'. Dat laatste omvat ook 'tijd voor elkaar hebben'. Geen van de personages ontdekt die boodschap. Carlene heeft het, stelt de simpele vragen waar iedereen naar blijkt te snakken, mensen schieten vol (maar die blijkt dan al onbehandelbare kanker te hebben, misschien dat dat het bewerkt heeft, kun je denken). Carl is op zijn manier ook i>zuiver, 'hoewel' Smith hem later weer erg pikgecentreerd op Victoria laat reageren (van wie weer de suggestie is dat ze haar lichaam gebruikt om liefde te krijgen, en van wie romanfeit is dat ze droog blijft terwijl ze pornogedrag imiteert). Bent u er nog? ( )