Ik koos dit boek op basis van de bespreking in de NRC en gegeven het feit dat ik als vrijwilliger voor Amnesty International actief ben, o.a. voor de campagne gericht op schoonmaak van (en verbetering van de mensenrechtensituatie in) de vervuilde Nigerdelta. De recensie deed mij een politiek boek vermoeden, maar minder gepolitiseerd dan Habila's vorige roman (dat stond er namelijk), met meer oog voor dilemma's. Ik verwachtte dus iets als "geen van de partijen is zonder schaduwzijde, wat Habila verloren heeft aan politiek activisme, heeft de romancier in hem gewonnen".

Het werkelijke boek is minder politiek dan ik dacht. Neem ik het einde als maatgevend dan is het oerkwaad menselijk materialisme/egoïsme, het ondergeschikt maken van grotere belangen aan een weinig doordacht eigenbelang (een militantenleider die goed geld verdienen kan en wiens zorg voor het milieu ongemeend is; intussen moordt hij gewetenloos als het moet). Dat einde is verkapt Christelijk, "vluchten in religie als/omdat je het verder ook niet meer weet". Voltaire's "Je moet je tuintje onderhouden" wordt "Je moet je dagelijkse rituelen doen", die van een vage natuurreligie.

De sympathie in het boek ligt bij gewone mensen, speelbal van de 'activistische' zijden in conflicten die waar over gaan, van mlitanten zowel als 'regeringsleger'. Dit is niet zo'n bijzonder sentiment, Habila doet het wel overtuigend. De beweegredenen van de legermajoor (zijn dochter, zijn oogappel, is verkracht en vermoord door de zoon van een minister) hebben iets geconstrueerds.

Het personage Zaq is sterk.

Als witte man zonder veel ervaring met boeken van Afrikaanse auteurs lees ik vanuit vooroordelen. Mij viel op dat de liefde van Rufus voor Gloria, maar ook de meest intense liefdes van Zaq, romantisch zijn, westers romantisch. Ik weet niet of dit type liefde ook een Afrikaanse traditie is (vooroordeel is dat dit te typisch individualistisch Westers is).

Ik vond het boek veel minder politiek dan verwacht. Er gebeurt weinig in, op een goede manier (wachten in gevangenschap van dan weer de ene, dan weer de andere factie). Juist zo wordt sympathie gewekt voor de gewone bevolking, die telkens andere gewapende en vernielende bazen moet dulden.

Het onderliggend sentiment kun je zelfs 'conservatief' noemen. Laat het gewone volk toch met rust. In de traditie was het goed. Aan de andere kant: Zaq is modern. Niette min, er is een sentiment van "het goede eenvoudige volk".

Ander onderliggend sentiment is existentieel: het leven is hachelijk, kwetsbaar, zonder crux..

Ik heb de roman deels als 'documentaire' fictie gelezen. In plaats van geabstraheeerd over de situatie in de Nigerdelta te lezen, voer ik nu mee op een boot door mangrovebossen. In een indringende scène, hoewel geconstrueerd symbolisch overkomend, worden mensen besmeurd met olie; variant van waterboarding.

Om een of andere manier vind ik het toch nog een eigszins brave roman, misschien vanwege de betrekkelijk rimpelloze omgang tussen "goede" mensen: Rufus en zijn zus, een oude vissersman en zijn zoon (die Rufus en Zaq vervoeren), de groep van de natuurreligie. Rufus is, op zijn manier, een traditionele held, die een zelfopofferende daad verricht. Het kwaad wordt veilig in twee individuen geconcentreerd: de getraumatiseerde majoor en de Professor. ( )