Jean Arp (1886–1966)

Het dadaïsme is in 1916 onlosmakelijk verbonden met een reeks ‘bonte’ avonden die onder de naam Cabaret Voltaire plaatshadden in de Spiegelgasse in Zürich. De harde kern van de dadaïsten las er eigen en andermans teksten; daarnaast werd er gezongen, gedanst en gemusiceerd. Deze bloemlezing geeft een beeld van wat er op zo een avond te beleven viel. De teksten en enkele foto’s getuigen van de dadaïstische revolte tegen de vermolmde westerse beschaving die prat ging op gezond verstand en burgerlijke waarden maar intussen de Eerste Wereldoorlog had ontketend. Van Tristan Tzara is er de veelspraak ‘Het eerste hemelse avontuur van de heer Antipyrine’, nog steeds een overrompelend voorbeeld van dadaïstische ontregeling. De ‘Fantastische gebeden’ van Richard Huelsenbeck, die hier volledig zijn opgenomen, vertonen slijtage: nu het schokeffect sinds het surrealisme en de videoclips bijna tot het verwachtingspatroon is gaan behoren, begint de willekeur van de woordcombinaties gauw te vermoeien. De gedichten van Hans Arp ‘De drievuldige vogel’ hebben poëtisch veel meer kwaliteiten. “wee onze goede kaspar is dood” is een van de dadaïstische klassiekers, maar ook de andere gedichten zijn nog steeds onweerstaanbaar grappig: “ik ken mijn appelepappenemmers en waarschuw jullie ervoor in jullie harten het uurwerk van de vissen op te winden op jullie zingende tongen zwaluwen te nagelen en doodskisten en grafkamers als eieren uit te blazen.”

De beste indruk van wat de dadaïstische avonden geweest moeten zijn, geeft de (onvertaalde) partituur van het simultane gedicht ‘L’amiral cherche une maison à louer’ door Huelsenbeck, Janko en Tzara. Minder bekend maar erg de moeite waarde is het bruïtistische kerstspel waarover de maker Hugo Ball achteraf schreef: “De ironieën hadden de lucht gezuiverd. Niemand durfde te lachen. In een cabaret, en nu juist in het onze, zou je dit niet hebben verwacht. We hebben het kind begroet, in de kunst en in het leven.” Dit is echt geschikt materiaal om, zoals de achterflap suggereert, ‘de beruchte dada-avonden opnieuw op de planken te brengen’. Wat de matige en nauwelijks dadaïstische gedichten van Emmy Hennings in deze bloemlezing doen, mag Joost weten. Voor het overige maken de smeuïge vertaling, illustraties, vormgeving, nawoord en aantekeningen dit boekje weer tot een waardige telg – de zevende – in de dada-reeks van Vantilt.… (meer)