Thomas MoreBesprekingen

Ik las dit boek al eens 20 jaar geleden in de Engelse Penguin-editie. Nu nam ik het weer ter hand, ter gelegenheid van de 500ste verjaardag van de publicatie; deze keer een Nederlandse vertaling, maar wel ook al een oude (van 1973, Marie H. Van der Zeyde) en dat is er aan te merken want zowel de vertaling zelf als de uitleiding zijn bijzonder stroef. Ik herinner me dat ik de lectuur van Utopia destijds ook een heel saaie bedoening vond en dat ik een beetje teleurgesteld was. Bij deze 2de lectuur is mijn oordeel enigszins anders: ja, het blijft een taaie brok zeker omdat de auteur uiteraard stijlfiguren gebruikt en een manier van betogen die in onze tijd oubollig overkomen. Maar inhoudelijk is dit boekje toch wel een echte revelatie: More brengt tal van visies aan die heel modern aandoen, over strafrecht bijvoorbeeld, maar ook over onderwijs, democratisch staatsbestuur, religieuze tolerantie, allemaal dingen waarvan we normaal uitgaan dat ze pas met de Verlichting, dus in de 18de eeuw, opdoken. Nog eentje: "bezit is diefstal!", van Proudhon?, neen van More, hier in Utopia. Uiteraard was More zo handig om zijn boude uitspraken en visies in andermans mond te leggen, zelf de rol te spelen van milde criticaster; je kan dat laf noemen, ik vermoed dat het eerder ingegeven is door More's perfecte inschatting van de menselijke zwakte en beperktheid. In elk geval, mijn quotering voor dit boek gaat na deze lezing een heel stuk hoger.½

Boek is heel interessant, vooral gelezen na en naast Lof der Zotheid, maar de vertaling van Marie van der Zeyde is ongelooflijk irritant doordat zij zich als een Hekking met haar uitroeptekensdoorspekte commentaren in voetnoten op de voorgrond dringt (' in de zestiende eeuw nog níét gewoon', 'Het is duidelijk dat ook met dit alles More zijn tijd een eeuw of vier (of meer!) vooruit is' enz. enz.).½

Gaat minder over Utopia, dan over de huidige maatschappij en wat daarin verkeerd loopt. De kritiek is veel scherper, en vooral veel handiger geformuleerd dan bij Erasmus.

Erasmus, misschien wel de grootste humanist uit de geschiedenis, droeg zijn Lof der Zotheid op aan Thomas More. Zo erg was hij onder de indruk van de dosis scherpzinnigheid, eelijkheid en pragmatisme dat in More's hoofd zat. Dat hoofd werd er later afgehakt omdat more er openlijk tegen inging dat Hendrik VIII de kerk van Engeland 'overnam'. Ik vond het heel erg interessant. bedenk maar eens even een ideale maatschappij. Ik zou niet durven...

klik beschrijvingen voor de inhoud.