Leonard Nolens

Uiteraard is (bijna) elke dichtbundel het waard om in kleine porties van te proeven, en te herproeven, maar bij deze is dat dubbel en dik het geval. Vooral als je weet dat Nolens hier rechtstreeks put uit persoonlijke, eerder traumatische ervaringen. Na een zwaar gezondheidsprobleem kwam hij in de psychiatrie terecht en deze verzameling illustreert bij uitstek de heel bevreemdende ervaring van het opgenomen worden, het lijdzaam ondergaan, het zogenaamde herstel en de terugkeer naar huis. Het is alsof Nolens als een uit zichzelf getreden schim deze ingrijpende ontwikkelingen beschrijft, bijna klinisch tastbaar en des te meer huiveringwekkend en breekbaar. Opvallend is hoeveel keer de woordjes ‘wij’ en ‘ons’ terugkeren, zeker als je weet dat Nolens de ‘ik’-dichter bij uitstek is. Ik weet niet of dit zijn beste dichtwerk is, maar door zijn autobiografisch karakter greep het me in elk geval wel het meest aan.… (meer)

Dit boek bevat de (lichtjes selectieve) verzamelde poëzie van Leonard Nolens, tot 2004 (een recentere editie verscheen onder de titel ‘Manieren van leven. Gedichten’). Nolens is zeker geen hermetisch dichter, maar toch duurde het even voor ik in zijn stijl kwam. Dat ligt onder meer aan de evolutie die die stijl heeft ondergaan. Zijn eerste bundels (verschenen in de jaren 1970 en begin jaren 1980) waren nogal barok en experimenteel van inslag, met soms een opeenstapeling van neologismen en paradoxale nevenschikkingen die voor mij als gezocht en te overdadig overkwamen. De latere bundels, met hun soberder en zoals men dikwijls aanhaalt ‘parlando’-stijl, liggen me veel beter.
Ook met de thematiek van Nolens was het worstelen. Tot in de jaren 1990 kreeg hij van de kritiek het verwijt te veel aan navelstaarderij te doen, en dat kan ik wel volgen: bijna voortdurend is Nolens in dialoog met zichzelf, of beter, met de dichter in hem, en opvallend is het overdadig gebruik van het woord ‘ik’. Zelfs sommige dialogen met een geliefde blijken in veel gevallen gesprekken met zichzelf als dichter, of met de poëzie als zodanig. Want de focus is duidelijk: ik kan alleen maar ontsnappen aan de wereld en aan mezelf, via de taal, via de poëzie. En daarmee zit Nolens in de ondubbelzinnig romantische traditie: het ik tegenover de wereld.
Die ik-thematiek blijft ook in de latere bundels sterk aanwezig, maar Nolens heeft ze daar toch mooier ingebed in een veel ingewikkelder netwerk van relaties tot de wereld. In de bundel ‘Manieren van Leven ‘ (2001) bereikt hij volgens mij zijn volle maturiteit, en in de bundel ‘Derwisj’ (2003) krijgt het woord ‘wij’ zelfs bijzondere nadruk (met de impressionante reeks Bres IV). Ook stilistisch is er verdere evolutie en zijn sommige gedichten pareltjes van complexe soberheid. Ik zal nooit een ‘die hard’ fan worden van Nolens poëzie (ik ben meer een proza-man), maar zeker zijn latere bundels getuigen van indrukwekkend vakmanschap. Ik ga zeker ook zijn latere bundels ter hand nemen.… (meer)