Jan van Oudheusden (1)

Van Oudheusden heeft een hele collectie boekjes bij elkaar geschreven, allemaal beknopte geschiedkundige overzichten, over de meest diverse regio’s. Handig is dat wel, zoveel informatie samengepropt in een klein boekje. En voor zo ver ik kan oordelen zijn de meeste feitelijke gegevens redelijk correct. Ik las eerder van hem een boekje over China, en dat leek me wel in orde als introductie. Maar de lectuur van dit boekje over het Midden-Oosten deed me toch wel anders kijken naar zijn werk.
Er schort duidelijk wat aan het bredere kader van waaruit Van Oudheusden naar de geschiedenis kijkt: dat is echt ouderwetse geschiedschrijving zoals je ze in de schoolboekjes van een eeuw geleden terugvindt, met eenduidige causale verbanden, het hoofdaccent op politiek-militaire ontwikkelingen en vooral een op en top Westers georiënteerde kijk op de geschiedenis. Nergens nuances, nergens ook maar enige hint in de richting van de complexiteit, het hybride en de ambiguïteit van hoe historische ontwikkelingen verlopen. Bij Van Oudheusden is alles zo simpel en rechtlijnig, dat je er bijna in gaat geloven.
Dat leidt dan tot uitspraken als: “na de kruistochten verplaatste het centrum van de beschaving zich naar Europa” (ja, zo staat het er echt). Ook de klassieke klemtoon op de verstarring die typisch is voor moslimbeschavingen (vooral de Ottomaanse), het gebrek aan nieuwsgierigheid voor wat in het Westen gebeurde, is zo’n eenzijdige toonzetting.
En dan is er de vaststelling dat bijna een derde van het boekje gaat over de periode 2004-2011 (hij kon er nog net de Arabische Lente in proppen), zodat dit veel minder een geschiedenis van het Midden-Oosten dan de eenzijdig Westerse kijk van de auteur op de actualiteit is. Een actualiteit die intussen trouwens alweer een tijdje achter ons ligt, en dit boekje dus minder bruikbaar maakt. Een gemiste kans.… (meer)