Gerard ReveBesprekingen

Werken in het onderwijs heeft in ieder geval als voordeel dat je elk jaar boeken relatief goedkoop kunt kopen via Wolters-Noordhoff. Bulkboeken bestaan niet meer, maar de zogenaamde ‘lijsters’ zijn altijd ook goed. Sinds een paar jaar ook zogenaamde Kroonlijsters, klassiekers uit de Nederlandse literatuur. Mooi voor in de kast, maar wie leest ze ook daadwerkelijk?

De Avonden was dus de eerste klassieker die eindelijk maar eens gelezen moest worden. Volgens velen een van de hoogtepunten uit de Nederlandse naoorlogse literatuur. Helaas heb ik dat er niet uitgehaald. Het boek blinkt uit in zwarte humor, volgens de overlevering, maar meer dan een flauwe glimlach haalde het bij mij niet naar boven.

De naam Frits van Egters is ondertussen synoniem met de wederopbouw, de donkere jaren vijftig. Het boek speelt vlak na de oorlog en Frits woont nog thuis en zoekt elke dag weer naar manieren om de avonden door te komen. Tien dagen lang volgen we zijn leven, lezen we zijn gedachten. Aan het eind is het jaar voorbij en weten we iets meer over hem.

Een tijdsbeeld, heb ik gehoord. Het beste boek ooit geschreven in het Nederlands, las ik ergens. Het zal dus allemaal wel aan mij liggen. Ik vond het niet bijzonder, het trucje dat Frits soms iets zegt dat iedereen doet opkijken is na 3 keer uitgemolken. Helaas heb ik er te weinig van begrepen, maar ik heb nu tenminste wel een klassieker gelezen.

Vertaling van: The Acrobat and other stories, 1956. Vertaling is niet opgenomen in het Verzameld werk.

Hoewel goed geschreven snap ik niet waarom docenten zo raven op dit boek. Er zijn écht veel betere keuzes om op je lijst te zetten.

Sinds medio 2020 tijdens ontbijt samen beluisterd

Een jongeman in naoorlogs Amsterdam voelt zich rond Kerstmis beklemd door zijn kleinburgerlijke omgeving en zijn zwartgallig innerlijk

Reves poëziedebuut, uitgegeven in 1940 in eigen beheer op 50 exemplaren, in een knappe uitgave van Conserve, met een verhelderend voorwoord van Tom Rooduijn, die de moeilijke ontstaansgeschiedenis van de korte bundel in een ruimere context plaatst.

Binnen de Nederlandse letteren was Gerard Reve al lang voor zijn dood een waar instituut, een echt “monstre sacré”, en geen enkel boek illustreert het beter dan dit “Boek van violet en dood”(één van zijn laatste werken), dat hij zich daar goed van bewust was. Meer nog, Reve cultiveert hierin al zijn eigenaardigheden: zijn voortdurende alertheid voor jonge, bevallige adonissen, zijn gedweep met de meest reactionaire vorm van rooms-katholicisme, zijn afkeer van collega-schrijvers, en zijn talloze onhebbelijkheden waarop hij gezien zijn “status” recht meende te hebben. Geregeld stel je je de vraag: meent hij dit nu, of speelt hij dit alleen maar?, maar ik ben er vrij zeker van dat het onderscheid gewoon niet relevant was voor Reve. In elk geval is dit boek, gesteld in een archaïserende spreektrant (die erg doet denken aan Multatuli’s Batavius Droogstoppel), zo goed als ongenietbaar. Ik vermoed dat alleen hardnekkig Reve-fans hier nog enig leesplezier aan zullen beleven. Het enige “aardige” is de speelse (gespeelde?) manier waarop de oude Reve omgaat met de dood, die alomtegenwoordig is in deze roman.½

Over de "na-oorlogse saaiheid" gaat dit boek niet: Frits en zijn vrienden gaan in tien dagen driemaal naar de film, ook de nachtvoorstelling, en bezatten zich in een club waar uitbundig gedanst wordt. Ja, aardappelen eten met zijn ouders, dat is saai, maar wie verwacht dat ouders dynamische soulmates zijn? Over een generatie-probleem gaat het ook niet, want met Frits' vrienden is weinig mis: lekker aan het fotograferen (Louis), gezinnetje stichten (Jaap), ijverig studeren (Victor).

Het probleem zit in Frits zelf en dat zegt hij ook: ik ben zielsziek, ik ben de kleine zenuwlijder. Frits is zó bang voor stiltes dat hij ze te pas en te onpas opvult met akelige verhalen en pesterige observaties over ziekte en kaalheid. Zelfs als hij een babbeltje maakt met kinderen op straat brandt hij tot tweemaal toe zijn eigen conversatiecompetentie af: "Ze antwoordt omdat men ook op de domste opmerkingen iets terug moet zeggen", dacht hij (hst II, vergelijkbaar in hst X.)

(spoilers below)

Naar het einde toe groeit een catharsis, een krachtige mix van wanhoop en genade, inclusief de religieuze en sadistische motieven die later in het oeuvre alleen maar sterker worden. Eerst ziet Frits een film over het religieuze geluk van zwarte Amerikanen; hij sluipt met tranen op zijn gezicht weg om zijn vrienden niet onder ogen te komen (hst IX). Dan zit hij weer op de kamer van Louis stiltes op te vullen met zijn irritante kaalheidsobsessie. Alleen is het nu veel duidelijker dat hij dat doet uit wanhoop en paniek. Hij vraagt zelfs later op straat aan Louis of hij hem gekwetst heeft. Louis, een stoere bink, haalt zijn schouders op (hst X). Het probleem zit nog steeds alleen in Frits' hoofd.

En dan is het oudjaarsavond, en krimpt hij ineen bij de gedachte dat hij nog ruim twee uur in huis te gaan heeft, met pa en ma. Maar eerst blijkt er opeens anderhalf uur voorbij als hij alleen maar even op zijn kamer denkt te hebben zitten suffen (al heeft hij ook een speelgoedkonijn in zijn broek gestopt en met zweepslagen gedreigd). Dat is een beetje genade: onverwachte verlichting van leed, zonder eigen verdienste.

Daarna probeert hij weer koortsachtig om een gesprek met zijn ouders op gang te brengen, maar hij vindt zichzelf belachelijk onhandig. Tot zijn verrassing komt er juist na zijn "onzin, die nergens wat mee te maken heeft" een gesprek op gang, waarvan hij de woorden niet al honderd keer gehoord heeft: " 'Ik ben gered', zei Frits bij zichzelf, 'op een onzinnig begin gaat het gesprek verder.' " En na twaalf uur volgt dan op straat het beroemde gebed met "Eeuwige God, ik weet dat het niet ongezien is gebleven".

Toen ik dit boek voor het eerst las, op mijn achttiende, drong de toestand van Frits niet echt tot me door, ik ergerde me vooral aan zijn opmerkingen dat bejaarden en zieke kinderen beter kunnen worden afgemaakt. Nog steeds vind ik die zinnen een beetje creepy: best fascistisch en Auschwitz was pas twee jaar dicht. Maar veel meer springt nu, 21 jaar later, in het oog: Frits' misère, en de strakke, gedisciplineerde manier waarop die is neergepend en ingebed in het nuchtere dagelijks leven, met zijn gezeur over zoekgeraakte kolenschepjes en met de gekke dingen die mensen nu eenmaal soms eruit flappen: "Hoei! Boei!" roept moeder in hst I, en Frits zegt in hst X: “Abadida didonkolo bolde netsowan intedus, vader”.

4 bijzonder leerzame (en geestige) lezingen over schrijven van Gerard Reve, met oa de belangrijke regel "Echt gebeurd is geen excuus"

Lang lang geleden gelezen

Gerard Reve kan schrijven, dat is duidelijk. Dit boekje bevat spetterend proza: soms trefzekere, soms onnavolgbare zinnen. Reve is op zijn best als hij zijn vermeende belagers kan hekelen, en dat doet hij bijna continu in dit soort dagboek in brievenvorm. Uiteraard komt ook de jacht op jongetjes, "geheime delen" en "geheime openingen" uitgebreid aan bod. Het is me allemaal iets teveel gecultiveerd: Reve heeft het bijna uitsluitend over zichzelf, zij het op een superbe manier. In die zin is de titel wellicht een vette knipoog: religieus aandoend, maar eigenlijk gaat achter de "U" Reve zelf schuil.½

Reve kan nauwkeurig en aangrijpend schrijven, maar ik word onderhand doodziek van al dat geile gedoe met jongens. Er moet altijd geslagen en getrapt worden ; 'broertje' hier, 'broertje' daar. Ik vind het best wel opwindend, maar op het laatst oervervelend. Niet helemaal uitgelezen.

Inhoud: I. Een nieuwe kunstvorm II. Het kortverhaal in de epische traditie III. Schematisch overzicht van de kortverhalenliteratuur: Gerard Kornelis van het Reve – Hugo Claus – Frans de Bruyn – Anna Blaman – Hugo Raes – Ivo Michiels

Simon van het Reve, later Gerard Reve, brak door met 'De avonden'. Het boek werd een icoon in de Nederlandse literatuur. De hoofdpersoon Frits van Egters voelt zich in het naoorlogse Amsterdam rond Kerstmis beklemd door zijn kleinburgerlijke omgeving en door zijn eigen zwartgallige gedachten. Hij vult zijn dagen met dromen, eten, werken, bezoekjes afleggen en zich ergeren. Een enorme saaiheid kenmerkt zijn bestaan. Reve heeft dit beschreven met een meesterlijk gevoel voor ironie. De soms hilarische dialogen en beschrijvingen geven een beklemmend tijdsbeeld en brengen een menselijke tragedie naar voren. Na 'De avonden' heeft Reve nooit meer een beter boek geschreven!

Klassieker van de naoorlogse literatuur. Thematiek erg verwant met la Nausée van Sartre. Prachtig beeld van het uitzichtloze van de naoorlogse generatie. Zakelijk-cynische stijl.½

Voor liefhebbers van het werk van Willem Frederik Hermans of Gerard Reve of beiden geeft deze briefwisseling een inkijkje in hun leven, werk en onderlinge verstandhouding. Reve bewondert Hermans zeer en vindt zichzelf en Hermans de enige twee Nederlandse schrijvers die ertoe doen. Hermans voelt zich gevleid, maar besluit op een gegeven moment de vriendschap te verbreken. Er volgen nog een aantal brieven van Reve waarop Hermans de aantekening maakt: niet beantwoord.
Als je geen van beide schrijvers hebt gelezen, dan zou ik eerst een van hun hoofdwerken (bijvoorbeeld "De avonden ***" of "De donkere kamer van Damocles ****" lezen alvorens aan dit boek te beginnen.

In de eerste twee nummers van Holland Diep (november 1975) en werd opgetekend door Max van Rooy.
De toemalige hoofdredacteur van dit culturele tijdschrift.

Een Nederlandse klassier. Curieus geschreven.

Puberteitsverhaal; omgang van 12-jarige Elmer met vriendjes, geheim- en grootdoenerij. Onwezenlijke, droge stijl.
Bijgaand verhaal: de familie Boslowitsj ademt dezelfde sfeer, maar is nog droger en registreert op ijskoude wijze de holocaust.

Beklemmend, dat is het eerste woord dat bij me opkomt. Het is dicht op de huid van Frits geschreven, wat het moeilijk lezen maakt.

Er gebeurt weinig, het speelt voornamelijk in zijn hoofd: zijn onvrede en ongemak met de mensen om hen heen, voornamelijk zijn ouders.

Brieven waarom je Reve graag leest: bevlogen, geestig en als altijd eerlijk. Hier komt zijn coming out als homoseksueel expliciet naar voren, vanwege zijn niet te stuiten liefde voor Wimie, zijn eerste mannelijke partner.

Van alles en nog wat bij elkaar , geschreven tussen 1946-1976,gezet. Soms fantastisch, soms flauw.In ieder geval weinig coherent.Zoals bespreker en liefhebber Frans de Rover schrijft: "Dit boek is een dubieuze uitleg bij Reve's geliefde woorden: "Koopt Nederlandse waar, dan helpen wij elkaar."

Twee briljante pleidooien voor verschillende rechtbanken over Reve's uitspraken in zijn boek Nader tot U-waarop vrijspraak volgde;plus de meesterlijke schets Veertien Etsen van Frans Lodewijk Pannekoek voor Arbeiders verklaard (1969) en zijn Dankwoord voor het ontvangen van de PC Hooftprijs in 1969-met de befaamde kus voor Minister Marga Klompé