Leo TolstoyBesprekingen

Ik weet dat ik hier een afwijkende mening vertolk, maar ik vind dit één van de mindere novellen van Tolstoi. Het focust op het lijdensproces en de dood van de ogenschijnlijk succesvolle rechter Ivan Iljitsj. Van bij het begin wordt de belangrijkste these van deze novelle duidelijk: de hypocrisie, de onvervuldheid en het immorele van het kleinburgerlijk leven. Tolstoi gaat wel heel diep in op het fysieke en mentale lijden van Ivan Iljitsj, waarbij spontaan verwijzingen naar het bijbels Job-verhaal opduiken, tot en met de getormenteerde vragen die Ivan Iljitsj zich stelt: “Kan het zijn dat het leven zo zinloos en leeg is? En als het dat is, waarom dan doodgaan en lijden? Dat is niet juist.” (…) “Waarom deze folteringen. En de stem antwoordde: gewoon daarom. Daarnaast is er gewoon niks anders.” Uiteindelijk komt Ivan Iljitsj tot het inzicht dat het zogezegd succesvolle leven dat hij geleid heeft “niet juist” was teveel een na-apen van de aristocratische sociale klasse in plaats van een authentiek leven. Typisch voor Tolstoi wordt hier de eenvoudige moezjiek Gerasim die hem in alles bijstaat tot tegenvoorbeeld gesteld. Zoals gezegd: deze novelle overtuigde me iets minder van het verteltalent van Tolstoi, vooral omdat het hele lijdensproces van Ivan Iljitsj wel heel breed wordt uitgesmeerd, maar ook omdat de moraal van het verhaal er net iets te dik, te weinig subtiel op ligt.½

Complete : people and morality, personal and society, philosophy and action, rich and poor, cities and the country, Russia,
In ten years, lot's of developments in many ways. Society, opinions, growth in characters, war strategy. Characterization of humankind, general, focused on Russia and Napoleon. First I liked the pink/orange cover with the horse better, now I think the winter field with fallen soldiers is also très appropriate; the other side of the medal /coin. I followed the characters with pleasure. Annoyed about false strokes Laughed with their joy and personal victories. Had three tears when one of them was dying, also because of personal memories.
Bye Pierre, Natasja, Marja, Andrej, Koetoezow. Good luck Petit Nicolás! (Nikolenka).
(Finished this morning, maybe i will write more later on. Doubting between 4,5 and 5 stars. Maybe 4.5 because of some repetition and little parts of boredom during strategy and moving of the last battles).½

Bevat: Kinderjaren / Jongensjaren / Studentenjaren

Men overziet het leven.op.het laatst en vreest dat het voor niets of erger is geweest.

Oorlog en vrede vertelt de grootse verhalen van de adellijke families Rostov en Bolkonski, hun zinderende feesten en liefdesgeschiedenissen, en dat tegen de achtergrond van Napoleons desastreus verlopen Russische veldtocht, afgesloten met Tolstojs beschouwingen over de aard en betekenis van de geschiedenis en over het probleem van de vrije wil. Kortom, het ene boek waarin liefde, vrienden vijandschap, het intiem-persoonlijke en het grootmenselijke samenkomen in een verbluffende roman die het hele leven omvat. De schitterende vertaling van Yolanda Bloemen en Marja Wiebes van het grootste meesterwerk uit de Russische literatuur behelst onverkort het door Tolstoj zelf in boekvorm gepubliceerde verhaal

Het boek is een interessant en zelfs leerrijk overzicht over de rijke, hoge adel van het Rusland van begin 19° eeuw met daarbij een overzicht van de geschiedenis over de oorlog van Rusland tegen Frankrijk (Napoleon). Best overeenstemmend met de bestaande geschiedschrijving over deze oorlog. Het relaas over de oorlog en de confrontaties met het leger van keizer Alexander I en keizer Napoleon worden op een heel aparte wijze beschreven. Boeiend. De tweede epiloog is zinloos en overbodig in dit boekwerk.

Een vrouw verlaat haar gezin en gaat in vrije liefde met haar minnaar leven, maar blijkt niet opgewassen tegen de spanningen

KIJK: http://trijntjeblog.blogspot.com/2020/03/onder-de-kastanjeboom.html

Het was Lalagè (https://lalageleest.nl/2018/08/05/wij-lezen-anna-karenina/) die mijn belangstelling voor de Russische literatuur opnieuw aanwakkerde door voor te stellen Anna Karenina gezamenlijk te lezen. Daarvoor heb ik eerst wat rondgekeken welke vertalingen er zijn en besloot voor de allernieuwste te gaan namelijk die door Hans Boland.

Dit blijkt een vertaling die het lezen van deze oorspronkelijk Russische tekst aanzienlijk vergemakkelijkt. Ergens vind ik het wel jammer dat deze vertaler er voor gekozen heeft niet alle verschillende koosnaampjes voor de personages te gebruiken en het bij zeer herkenbare namen te houden. Ik vind al die namen altijd wel zo zijn eigen charme hebben. En met welke naam je iemand aanspreekt zegt ook heel veel over wat iemand voor je betekent. Maar verder leest deze vertaling heerlijk weg zonder dat ik het idee heb dat er veel van de Russische sfeer verloren gaat.

En dan de inhoud zelf. Ik heb enorm genoten van de vele verschillende personages die zonder enige moeite uit elkaar te houden waren. Al die dagelijkse zorgen, overwegingen op sociaal en politiek gebied en natuurlijk de liefde. Ieder leeft zo vanuit zijn eigen motieven en Tolstoi heeft dat in mijn ogen zo empathisch beschreven dat ik voor iedereen wel sympathie dan wel op zijn minst begrip kan opbrengen.
De afwisseling van romantische gebeurtenissen met meer politieke of levensbeschouwelijke uitweidingen maakt het voor mij een compleet boek. Juist ook omdat het geschreven is eind 19de eeuw, in een tijd van de afschaffing van de lijfeigenen in Rusland, werd mijn nieuwsgierigheid geprikkeld met hoe dat dan geweest zal zijn. Een authentiek kijkje in het verleden met bijvoorbeeld discussies over of het wat opbrengt wanneer de armen onderwijs krijgen. Een discussie die nu niet meer kan bestaan.

Waar ik me nog wel over verwonder is waarom dit boek Anna Karenina heet. In mijn ogen is zij slechts een van de spelers van het hele gebeuren dat leven in de hogere klassen in Rusland heet. Wat dat betreft had het ook een veel algemenere titel kunnen krijgen zoals een van zijn andere beroemde boeken, Oorlog en Vrede.

Met ongelooflijk veel plezier heb ik dit boek gelezen en wil Lalagè dan ook zeer hartelijk danken voor haar initiatief om dit gezamenlijk te doen. En ik sluit zeker niet uit dat ik dit boek in de toekomst nog wel eens ga herlezen.

Wat kun je nog zeggen over een monumentaal ultracanoniek boek, dat ik nu pas voor het eerst las, in de geweldige vertaling van Hans Boland. Dat Tolstoj geen enkel verhaal kon verzinnen vind ik oninteressant en het lijkt me ook onwaar. Maar het unieke is vooral de manier waarop hij in ieders ziel kijkt en mensen zo ongelofelijk herkenbaar laat praten, voelen, denken, doen en dat zo beschrijft dat je meer en meer wilt lezen. Dat gezegd zijnde, had ik soms ook genoeg van dit boek: de laatste 200 bladzijden hadden er wel uit gemogen van mij, en het gedeelte na de dood van Anna helemaal. En het komt niet alleen door de tijd en cultuur die overbrugd moeten worden dat veel bespiegelingen over landleven en de bijzondere roeping van de russische boer soms irritant zijn.½

'Mijn biecht' is niets minder dan Lev Tolstojs aangrijpende, hoogst persoonlijke maar zeer herkenbare zoek-tocht naar de zin van het leven. Weinig boeken in de wereldliteratuur geven een zo indringend en een zo helder verslag van een dramatische ommekeer in een mensenleven. Literair doet deze «levensbiecht» in niets onder voor Tolstojs grote romans, alleen is de hoofdpersoon van dit werk de eigen ziel van de schrijver.

Op het hoogtepunt van zijn roem viel de auteur van 'Oorlog en vrede' en 'Anna Karenina' ten prooi aan diepe geestelijke twijfels. De puissant rijke, genotzuchtige graaf en successchrijver verloor vrijwel elke belang-stelling voor de wufte literaire wereld. Hij koos voor een teruggetrokken leven van contemplatie maar ook van actieve inzet voor de arme boerenbevolking. Dat laatste maakte hem gehaat bij tsaar en kerk. Tolstojs pacifisme en geweldloosheid zijn velen – onder wie Mahatma Gandhi – tot voorbeeld en inspiratie geweest.

«DIT IS DE AUTOBIOGRAFIE VAN MIJN ZIEL.» – LEV TOLSTOJ

«Se meest indringende zoektocht naar de zin van het leven die ik ken.» – THOMAS MANN

ALEIDA SCHOT-PRIJS VOOR DE VERTALING VAN ARTHUR LANGEVELD

Recensie(s)
In 'Mijn biecht', dat Tolstoj in 1881 schreef - hij was toen drieënvijftig jaar oud - probeert de vermaarde Russische auteur af te rekenen met een periode van existentiële twijfel die hem op de rand van zelfmoord had gebracht. Hoewel hij met 'Oorlog en vrede' en 'Anna Karenina' twee van de grootste romans uit de wereldliteratuur op zijn naam had staan, meende hij dat zijn leven zinloos was en trachtte hij lange tijd wanhopig die zin te vinden. Uiteindelijk kwam hij uit bij de eenvoudige levenswijze en levensaanvaarding van de Russische boer. Tolstoj trok de consequenties uit zijn nieuwe geloof, zwoer alle aardse bezit af, verzette zich tegen de kerkelijke instituties en predikte absolute geweldloosheid. 'Mijn biecht' mocht pas in 1906 in Rusland worden gepubliceerd, maar reeds voor die tijd trok het - ook in het buitenland - sterk de aandacht door de uiterst heldere en oprechte zelfanalyse. Met een nawoord van Patricia de Martelaere.

6 verhalen: De Kreutzersonate, Een gevangene inde Kaukasus, Drie sterfgevallen, De Aanval, Peter de Grote en de boer, Aljosja Gorsjok Tolstoi levensbeschrijving door N. Obolonsky

Stichtelijke verhalen, grotesk in hun volgzaamheid, maar met deze verhalen lijft Tolstoj wel meteen het hele (of minstens een deel van het) Nieuwe Testament in bij de klassieke Russische letterkunde.½

Tijdens een treinreis vertelt een oudere man aan zijn medereiziger het verhaal van zijn huwelijk, dat door zijn jaloezie uitliep op moord. Toen zijn vrouw met een huisvriend de Kreutzersonate van Beethoven ging spelen, sloegen bij de man de stoppen door.

'Ik heb een aangetrouwde neef, een vice-admiraal b.d., die nooit romans leest. Hij zegt: wat heb je aan een relaas over gebeurtenissen die nooit hebben plaatsgevonden? Hoewel ik zelf wél graag romans en verhalen lees, kan ik die neef niet helemaal ongelijk geven: het is inderdaad een vreemde neiging, dat willen lezen over dingen die niet echt gebeurd zijn. Het eigenaardige is, dat die neef voor één roman een uitzondering maakt. Dat is de roman Anna Karenina. Daarin worden de dingen zo beschreven dat je niet merkt dat het niet echt is. En inderdaad: Tolstoj weet in dat boek misschien nog meer dan in zijn andere boeken een ongelooflijk gevoel van 'realiteit' op te roepen. Zoals je bij een ouverture van Rossini het gevoel hebt dat je in de schouwburg zit en ieder ogenblik het doek op kan gaan, zo heb je ook een gevoel van lijfelijke aanwezigheid als Stiva Oblonski 's morgens aan zijn ontbijt een vers gedrukte liberale krant opent, als Vronski dat paard doodrijdt en als Anna in het donker voelt hoe haar eigen ogen schitteren.' (Karel van het Reve)

Lev Nikolajevitsj Tolstoj (1828–1910) schreef Oorlog en vrede (Vojna i mir) tussen 1864 en 1869. Het verhaal begint in de regeringsperiode van tsaar Aleksander I, die in 1805 steuntroepen levert aan de Oostenrijkse keizer voor zijn oorlogen tegen Napoleon. Dan volgt de Franse inval in Rusland op 12 juni 1811, de bloedige Slag bij Borodino, Napoleons inname van Moskou, en ten slotte de bijna complete vernietiging van zijn ‘Grande Armée’ op de terugtocht uit Rusland in de winter van 1812.

Lev Nikolajevitsj Tolstoj (1828–1910) schreef Oorlog en vrede (Vojna i mir) tussen 1864 en 1869. Het verhaal begint in de regeringsperiode van tsaar Aleksander I, die in 1805 steuntroepen levert aan de Oostenrijkse keizer voor zijn oorlogen tegen Napoleon. Dan volgt de Franse inval in Rusland op 12 juni 1811, de bloedige Slag bij Borodino, Napoleons inname van Moskou, en ten slotte de bijna complete vernietiging van zijn ‘Grande Armée’ op de terugtocht uit Rusland in de winter van 1812. Het verhaal van de roman cirkelt rond drie hoofdpersonen:

Graaf Andrej Bolkonski dient in het Russische leger. Als bij de geboorte van zijn zoon zijn vrouw komt te overlijden, laat hij zijn zoontje achter en neemt deel aan de Slag bij Austerlitz in 1805. Als commandant keert hij terug naar zijn landgoed. Omstreeks 1810 verblijft hij temidden van de beau monde in Moskou en Petersburg, en ontmoet daar Natasja Rostova.
Natasja Rostova stamt uit een verarmd geslacht van Russische landadel. Op haar zestiende vat zij een bakvissenliefde voor Bolkonski op. In de hoop op een forse bruidsschat stemmen haar ouders toe in een huwelijk. Nog tijdens hun verlovingstijd verliest Natasja zich aan de adellijke losbol Anatole Koeragin. Bolkonski neemt deel aan de Slag bij Borodino en raakt dodelijk gewond.
Pierre Bezoechov is Bolkonski’s boezemvriend (een feestbeest maar aandoenlijk naïef) bastaardzoon en toekomstig erfgenaam van de rijkste man van Rusland. Graaf Koeragin, vader van Anatole, aast op Bezoechovs erfenis en slaagt erin hem te laten trouwen met zijn dochter. Na de Slag bij Borodino wordt Bezoechov krijgsgevangen gemaakt, wat zijn periode van loutering inluidt. Eenmaal bevrijd keert hij terug naar Petersburg, hoort dat zowel zijn vrouw als Bolkonski dood zijn en geeft zichzelf toe dat hij altijd maar van één vrouw heeft gehouden: Natasja Rostova. Kort daarop trouwen zij.

Het wonder van deze verhalen van L. Tolstoj is niet dat het wonderlijke vertellingen zijn, ver over de honderd jaar geleden geschreven, ook niet dat zij stuk voor stuk onderwerpen behandelen die in een ver historisch verleden liggen, maar dat zij op een bepaalde wijze zo hedendaags zijn. Kenmerkend voor Tolstojs proza is dat hij al in zijn verhalen uitgaat van een concrete situatie, waarbinnen een bepaalde handeling zich ontwikkelt en voltrekt. Je kunt in ademloze spanning een verhaal als 'De kozakken', of 'De Dekabristen' van hem lezen en wanen dat je iets beleefd hebt dat gisteren is gebeurd. Zo vitaal is de stijl van deze Russiche grootmeester van het proza. Ook het titelverhaal 'De dood van Iwan Iljitsj' uit 1886 is historisch gedateerd maar voor wie het leest een levende actualiteit, een contemporain stuk over wrede werkelijkheid. Zulk proza is en blijft modern - het is onvergankelijk.' (Charles B. Timmer)

Voorts bevat dit deel:
Uit de aantekeningen van vorst D. Nechljoedov. Luzern; Albert; Drie sterfgevallen; Huiselijk geluk; Polikoesjka; De gevangene in de Kaukasus; Waardoor de mensen leven; Heeft een mens veel land nodig?; Als je het vuur laat begaan, is er geen blussen meer aan; Het graantje ter grootte van een kippeëi; Cholstomjer; Het sprookje van Ivan de dwaas; De knecht Jemeljan en de lege trom.

Dit eerste deel van Tolstojs Verzamelde werken begint met de min of meer autobiografische trilogie Kindertijd (1852), Jeugdjaren (1854) en Jongelingschap (1857). 'Wat voor iemand was mijn vader?', schrijft hij in Kindertijd, waarop een prachtig portret volgt: 'alles stond hem, met zijn rijzige gestalte, zijn stoere lichaamsbouw, zijn indrukwekkend kaal hoofd en zijn kalme, zelfverzekerde bewegingen. Hij was gevoelig van aard, ja zelfs overgevoelig. Als hij uit een roman voorlas en hij kwam aan een bizonder pathetisch gedeelte begon zijn stem te beven, vaak gebeurde het dat tranen te voorschijn sprongen en geërgerd sloeg hij het boek dicht.'

Voorts bevat dit deel:
Overval; Het kappen van een bos; Herinneringen uit de kaukasus; Aantekeningen van een markeur; Sebastopol I-III; Sneeuwstorm; Twee huzaren; De ochtend van een landedelman.

Gisteren ben ik begonnen met het herlezen van "Oorlog en vrede", voor mij de meest indrukwekkende roman die ik ooit heb gelezen, in de nieuwe vertaling uit 2006 van Yolanda Bloemen en Marja Wiebes. "Oorlog en vrede" is in alle opzichten een kolossaal boek, het telt 1552 bladzijden en bevat vele tientallen karakters. Tegelijkertijd met het lezen van het boek wil ik de film van 7 uur van Sergej Bondartsjoek bekijken en de BBC verfilming met Anthony Hopkins van 15 uur. Af en toe zal ik hier wat indrukken weergeven.
Het boek behandelt het wel en wee van vijf adellijke families:
1) De familie Rostov, bestaande uit Graaf Ilja en gravin Natalia en Nikolaj hun oudste zoon, soldaat en een van de hoofdpersonen van het boek, Vera hun oudste dochter, Natasja hun jongste dochter, een van de andere hoofdpersonen en Petja hun jongste zoon. Daarbij komt nog Sonja, een nichtje dat is opgenomen in de familie.
2) De familie Bezoechov, bestaande uit graaf Kirill, die al in het begin van het boek komt te overlijden en Pierre zijn buitenechtelijke zoon die zoon vermogen erft en ook een van de hoofdpersonen.
3) De familie Bolkonski, bestaande uit vorst Nikolaj en zijn zoon Andrej, ook een hoofdpersoon en dochter Marja.
4) De familie Koeragin, met vorst Vasili en zijn vrouw, hun oudste zoon Hippolyte en jongste zoon Anatole en hun dochter Helena.
5) De familie Droebetskoj met vorstin Anna Michajlovna en haar zoon Boris die een bijrol vervullen.
Behalve deze personages komen er wel meer dan 100 bijfiguren in het boek voor die al dan niet een belangrijke rol spelen. In het begin lijkt het moeilijk om alle personages uit elkaar te houden, maar als je oplet op de voornaamste 5 families en je een beetje aandachtig leest valt het erg mee.
Het mooie van Oorlog en vrede is niet alleen dat het een prachtig boek is, maar het is ook nog vertaald in het mooiste Nederlands dat ik ooit ben tegengekomen. Tolstoj gebruikt in zijn boek veel Frans, dat in de tekst onvertaald is gelaten en waarvan onderaan de bladzijden de vertaling wordt gegeven. Frans werd veel gesproken in de adellijke kringen waarin Tolstoj verkeerde.
Het eerste hoofdstuk van deel 1 begint met een soiree bij een hofdame in Petersburg in juli 1805. Hier worden een aantal van de hoofdpersonen voorgesteld. Bij een feest bij de familie Rostov in Moskou in augustus worden de overige hoofdpersonen voorgesteld.
Hoofdstukken 2 en 3 gaan vooral over oorlog en dan met name die tegen Napoleon die de Russen in de slag bij Austerlitz verslaat.
Deel 2 gaat over de jaren tussen de slag bij Austerlitz en 1812. Voor mij een van de hoogtepunten van het boek is de beschrijving van de wolvenjacht op blz 636-646. Andere gebeurtenissen die beschreven worden zijn een duel tussen Pierre en Dolochov, Nikolaj die een vermogen verliest met kaarten, het eerste bal van Natasja, een huwelijksaanzoek voor Sonja en Natasja.
In het tweede boek trekt Napoleon op naar Moskou. Tolstoj beschrijft de oorlog vooral gezien door de ogen van de gewone soldaten. Napoleon beschouwt hij niet als een geniale leider, maar als een jongetje dat met een koordje in zijn hand in een koets heeft en denkt dat hij de koets bestuurt. Tolstoj heeft wel veel bewondering voor de Russische opperbevelhebber Koezoetov die zijn tijd neemt, zegt dat met geduld en tijd alle vijanden overwonnen kunnen worden, en wiens voornaamste taken bestaan uit terugtrekken en het weerhouden van zijn leger om het gevecht aan te gaan.
Het boek telt twee epilogen. De eerste epiloog laat het leven van de hoofdpersonen zien 7 jaar later en de tweede epiloog is een filosofische bespiegeling over de aard van geschiedschrijving, voor mijn gevoel totaal overbodig.
Eigenlijk zou iedereen die een serieus lezer van goede boeken is dit boek moeten lezen. Er zijn 3 vertalingen van "Oorlog en vrede" in omloop. De oudste is van René de Vries, een goede vertaling. Vlak voor deze vertaling verscheen een oerversie in de vertaling van Diewke Papma en Peter Zeeman. Met deze nieuwste vertaling van Marja Wiebes en Yolanda Bloemen kunnen de oudere versies bij het oud papier.
Gelijk met het lezen van "Oorlog en vrede" heb ik de prachtige verfilming van Sergej Bondartsjoek gezien (*****) en de matige, deels slaapverwekkende BBC-serie van 15 uur lengte met Anthony Hopkins als Pierre Bezoechov (***).
Inmiddels heb ik ook de 2 andere verfilmingen van Oorlog en vrede gezien, de Hollywood versie uit 1956 met oa. Audrey Hepburn als Natasja (****) en de Italiaanse miniserie uit 2007 (****). Als ik de 4 verfilmingen met elkaar vergelijk kom ik tot de volgende conclusie:
Duidelijke eerste keus is de verfilming van Bondartsjoek, tekstgetrouw, van voldoende lengte om de belangrijke verhaallijnen te kunnen weergeven, mooie beelden en prachtige muziek. Een van de top 20 films aller tijden. Tweede keus is de Italiaanse miniserie uit 2007, visueel zeer mooi, maar helaas zwijmelmuziek, verder niet altijd tekstgetrouw. Voor hedendaagse kijkers die het boek niet hebben gelezen is dit waarschijnlijk de meest aansprekende keuze. Derde keus is de Hollywoodverfilming uit 1956. Vanwege de korte lengte (200 minuten) geeft deze verfilming alleen de allerbelangrijkste verhaallijnen weer. De minste verfilming vind ik die van de BBC uit 1972. Onnodig lang en deels slaapverwekkend.

De roman Leo Tolstoy's over de tragische liefde van een getrouwde vrouw Anna Karenina. Heel lange werk.

"The death of Ivan Ilyich" is een van de bekendste korte verhalen van Tolstoj. Ik las het al eerder in de Nederlandse vertaling. In het begin van het verhaal staan de vrienden van Ivan stil bij zijn overlijden. Allemaal denken ze bij zichzelf "Gelukkig was hij het en niet ik die doodging" en prijzen zich gelukkig. Vanaf hoofdstuk 2 wordt het leven van Ivan Ilyich verteld. Hij was ambtenaar en klom langzaam hogerop. Hij trouwde en kreeg kinderen. De relatie met zijn vrouw was slecht dus zat hij vaak op zijn werk. Op een gegeven moment wordt hij ziek. De Ilyichs laten een dokter komen, maar die weet ook niet veel meer te vertellen. Ivan heeft door dat hij er slecht voor staat en gaat nadenken over het verleden.
"The death of Ivan Ilyich" is een eenvoudig verhaal dat prachtig vertelt wordt. Niet zo complex als "Oorlog en vrede*****" of "Anna Karenina*****", maar zeker de moeite van het lezen waard.

Mijn eerste Russische klassieker. Een geweldig boek !

Professor Christian heeft uit de duizenden brieven van Tolstoi die bewaard zijn gebleven er 608 geselecteerd en vertaald. Inleidingen bij de brieven geven informatie over al Tolstois correspondenten. Ook is het boek uitgebreid van noten voorzien.
Tolstoi heeft een interessant leven geleid. Hij was van goede afkomst en heeft nooit onder geldgebrek geleden. In zijn jonge jaren diende hij bij het leger. Zijn jeugd en dienstjaren diende als stof voor zijn eerste romans. Tolstoi werd beroemd door de publikatie van "Oorlog en vrede *****". Op latere leeftijd hield Tolstoi zich vooral bezig met de vraag hoe men dient te leven.
Dit brievenboek is het meest interessante brievenboek dat ik ooit heb gelezen. Uitstekend te lezen in plaats van of als extra naast een biografie.

Met huiver aan begonnen (1575 bladzijden tekst!). Blijkt koudwatervrees. Wat een geweldig leesavontuur!

Schitterend verhaal over leven een sterven. Sterven 120 jaar geleden aan een blinde darm ontsteking wel te verstaan!
Prachtig geschreven, heel knap de gevoelens van Iwan zelf maar ook zijn omgeving.