Dirk Van Duppen

Je moet het maar doen. Een haast encyclopedisch, maar toch vlot leesbaar en overzichtelijk werkstuk neerzetten over de populairwetenschappelijke inzichten van de laatste decennia. Iemand die een beetje ingelezen is in de sociobiologische en antropologische literatuur zal heel wat déjà-vu’s tegenkomen, maar wees gerust, er blijft ruim voldoende over om te ontdekken of te herontdekken.

Evolutietheorie, moderne synthese, zelfzuchtige genen, feno- en genotype, survival of the fittest, determinisme, nature/nurture-debat, sociobiologie, reductionisme, eugenetica, oxitocine, spiegelneuronen…
Als u bij deze opsomming geen idee hebt waarover ik het heb, dan zou De supersamenwerker een uitstekende introductie kunnen vormen, maar dan valt te betwijfelen of het u dit keer wèl zal interesseren. Als u echter, wat veel waarschijnlijker is, allerlei klokjes hoort luiden, maar zich afvraagt, waar zijn die verdomde klepels gebleven, dan is het een ‘must read.’ Een genereuze vloed van wetenschappelijke feiten, zowel als filosofische inzichten als invalshoeken om direct met smaak te consumeren of om later, bij een ‘hoe-zat-het-ook-alweer’-moment opnieuw te raadplegen.

Wat het boek ook uitstekend doet is het rechtzetten van de vaak heersende perceptie dat de mensheid een moordend, overheersend en hardvochtig zootje is waar de sterkste het altijd voor het zeggen heeft. De auteurs beweren zelfs het tegendeel en tonen overtuigend aan dat wij evolutionair psychologisch gezien helemaal niet ‘geprogrammeerd‘ zijn tot al die uitsluitende en overheersende miserie maar eerder tot empathie, altruïsme en vooral samenwerking. Mocht dat niet zo zijn, dan waren we al lang uitgestorven.

Hoe komt het dan dat wij maar om ons heen hoeven te kijken om op een ruime portie agressieve kommer en kwel getrakteerd te worden? Had Hobbes gelijk met zijn ‘de mens is een wolf voor zijn medemens ‘ of had Rousseau gelijk over de edele inborst van de mens? Zoals steeds gaat het om een en/en-verhaal, terwijl wij meestal het een of het ander zien.

Die thematiek wordt uitgebreid uit de doeken gedaan door beide auteurs. Dirk van Duppen is dokter bij Geneeskunde voor het volk en Johan Hoebeke is biochemicus.
Niettegenstaande de zeer duidelijke kwaliteiten van het boek stoorde het me toch dat beide auteurs die van linkse signatuur zijn en gelieerd aan de PVDA, hun politieke overtuiging wel heel erg laten doorwegen in de tekst. Het staat uiteraard elke schrijver vrij om de eigen visie op de maatschappij uit de doeken te doen en zelfs politiek kleur te bekennen. Maar door het geheel als een ‘populair’-wetenschappelijk boek te positioneren zet je de lezer de hele tijd op het verkeerde been. Als ik een politiek of ideologisch pamflet lees doe ik dan anders dan wanneer ik een wetenschappelijke tekst lees waarvan ik mag verwachten dat er een strikte objectiviteit gehandhaafd wordt?

Dat lijkt me hier niet het geval. De kern van hun betoog draait rond de stelling dat economische ongelijkheid de grote boosdoener is bij zo goed als alle miserie die we mekaar aandoen. Die zou niet aanwezig geweest zijn bij de jager-verzamelaars en pas ontstaan zijn na de landbouwrevolutie waarbij ook meteen een heersende klasse wordt opgevoerd die de anderen tot slaaf maakt. Is dat echt zo gegaan? Dat wordt allemaal vrij vlotjes geponeerd en mijns inziens niet echt hardgemaakt. Best mogelijk dat de pre-agrarische groepen minder hiërarchisch functioneerden maar daar lijkt me toch ook teveel macht en afgedwongen onderdanigheid aanwezig om hen als egalitair-paradijselijk voor te stellen.

Iemand met een linkse politieke kijk op de wereld lust het neoliberalisme en bijhorend hardvochtig kapitalisme niet en daar zijn heel wat legitieme argumenten voor op te noemen maar ik betwijfel of je voor de allereerste diepe oorzaken bij de agrarische revoluties te rade moet gaan.

Zeer aanbevelenswaardig, maar zorg dat je bij de lectuur wetenschappelijke informatie en politieke kleuring uit elkaar houdt.… (meer)