Zullen we maar meteen de clou van het jongste boek van Dirk Verhofstadt (48) verklappen? 'Onze wereld lijdt niet onder een teveel aan individualisme, maar juist onder een tekort eraan.'

Het sluit perfect aan bij zijn vorige boek, 'Het menselijk liberalisme', waarin hij betoogde dat de planeet niet ten onder gaat aan te veel maar aan te weinig liberalisme.

Verhofstadt - broer ván - heeft een bijwijlen virulent pleidooi geschreven voor het door vele linkse politici en intellectuelen vermaledijde individualisme. Hij verzet zich krachtig tegen de (soms moedwillige) verwarring met begrippen als egoïsme, narcisme, eigenbelang of hedonisme. De strijd voor individualisme is een strijd tegen alle religieuze, sociale en culturele tradities die mensen onderdrukken - en dus per definitie een progressieve strijd, schrijft hij. Individualisme is dus zeker geen 'ieder voor zich', maar staat gelijk met zelfontplooiing en is zelfs een essentiële voorwaarde voor een solidaire maatschappij. En wie durft daar tegen te zijn? De recente geschiedenis bekijkt Verhofstadt als een permanente strijd voor meer individualisme: nazisme, fascisme, communisme, nationalisme, conservatisme en ook islam en christendom met hun 'hogere waarden' worden genadeloos te kijk gezet als onderdrukkers van het individu. Neomarxisten en antiglobalisten zijn daar vaak blind voor.

In het hoofdstuk over individualisme en consumentisme haalt Verhofstadt zwaar uit naar Mark Elchardus - weleens de ideoloog van de SP.A genoemd. Elchardus zet zich af tegen de burger die gedegradeerd wordt tot louter consument van wat de vrije markt aan goederen, diensten maar ook 'gedachten' voorbrengt. 'Et alors?' lijkt Verhofstadt zich af te vragen. Kijk maar naar Nederland of Oostenrijk, zegt hij, waar die domme, leeghoofdige consument toch maar eventjes het non-beleid van paars II - een vingerwijzing voor Belgisch paars? - respectievelijk de populist Haider een pandoering heeft gegeven. Verhofstadt beschuldigt Elchardus er onomwonden van de macht van 'de belangengroepen' te willen herstellen en versterken, en verwijt vakbonden en lobbygroepen van werkgevers dat ze meer het groepsegoïsme behartigen dan werken aan echte solidariteit. Het klinkt als een verre echo uit de Burgermanifesten van zijn oudere broer, maar ook 'ultraliberalen en libertariërs' krijgen een veeg uit de pan: onze sociale zekerheid heeft het 'voor grote groepen mensen mogelijk gemaakt om onderwijs te genieten, om ondanks ziekte, ongeluk of werkloosheid mee te participeren in de samenleving.' Kortom, de sociale zekerheid stelt mensen net in staat tot individueel handelen, en is daarom een essentiële voorwaarde voor zelfontplooiing. Blij het te lezen.

'Pleidooi voor individualisme' lijdt een beetje aan hetzelfde euvel als Verhofstadts vorige werkstuk: de lezer moet zich soms een pad hakken door een woud van citaten en verwijzingen naar beroemde denkers en auteurs van allerlei slag. Toch blijft de lectuur een intellectuele (sorry!) verademing tussen alle pulp die beroepspolitici in verkiezingsperiodes doorgaans afscheiden - naar verluidt houdt De Slegte nu al een rekje vrij voor de dit voorjaar aangekondigde huisvlijt van Patricia C., Adelheid B., Els V.W. en anderen.

Dirk Verhofstadt ontpopt zich steeds meer tot de voorlezer van de VLD: wat hij uit de politieke wereldliteratuur oppikt, wordt vroeg of laat wel via een liberale congresresolutie of een VLD-coryfee op de politieke agenda gesmokkeld. Benieuwd hoeveel catch-phrases uit dit boek in de verkiezingsdebatten met liberale kopstukken zullen opduiken.