Allesoverheersend in de jeugd van de auteur was zijn vader, een leraar in Berlijn. Vanaf 30 januari 1933, de dag dat Hitler aan de macht kwam, verzette vader Johannes Fest zich koppig tegen de nieuwe machthebbers. In het voorjaar van 1933, toen Joachim (auteur) zeven jaar oud was, werd zijn vader ontslagen en begon een hardnekkige strijd om de nazitijd te overleven.
De karakters van zijn ouders, zijn ontwikkeling als puber, zijn krijgsgevangenschap in Frankrijk en die van zijn vader in Rusland - Fest beschrijft ze met een zeldzame helderheid en scherpte. "Ik niet" is een indringend verslag van een jeugd op het scherpst van de geschiedenis en een fascinerende beschrijving van de vaak onderbelichte groep die zich in Duitsland tegen de nazi's keerde. Maar dit boek is vooral een monument voor een man die te allen tijde de rug recht hield, de belichaming van de gedachte dat je zelfs onder de meest extreme omstandigheden integer kunt blijven.

Aangrijpend relaas van een intellectueel-burgerlijk-katholieke familie in Berlijn die onder geen beding akkoord gaat met het Nationaal socialisme geschreven door een van de opgroeidende zonen. ( )

De titel van het boek heeft betrekking op de vader van de verteller, Johannes Fest, een onverzettelijke tegenstander van Hitler en zijn trawanten. Nu kennen we zo langzamerhand wel meer egodocumenten uit die periode waar we uit moeten leren dat men slechts voor de show meedeed maar eigelijk contra het fascisme was. Er behoeft bij voorbeeld maar verwezen te worden naar recente ontboezemingen van de heer Grass om dit duidelijk te maken.
In dit boek vertelt de schrijver echter over een man die reeds tegen het einde van de Weihmar Republiek wist welke barbaren klaarstonden om het roer over te nemen.en daar de consequenties van doorzag. Dat de gevolgen voor hem en zijn gezin ingrijpend waren, wordt in het boek duidelijk voor het voetlicht gebracht. In de herinneringen van de jonge Fest (geboren in 1926) is –hoewel waarschijnlijk fragmentarisch - veel achtergebleven, in ieder geval genoeg om de lezer een duidelijk beeld voor te zetten. In het boek wordt ook zijn moeder niet vergeten: een dappere vrouw die de keuze van haar man weliswaar deelde doch ook gebukt ging onder: “hij (de vader) had zijn vriendenkring, ik alleen maar de last van vijf kinderen”. De mooiste woorden uit het boek komen ook uit haar mond wanneer zij, jaren na de oorlog, en vlak voor haar sterven zegt:“de dagen zijn niet langer verloren-Warempel niet !-Zij tellen weer”.

Het ‘ik niet” is een eerbetoon aan zijn ouders en daar is de schrijver wat mij betreft volledig in geslaagd; jammer is dat hij soms iets te veel over zichzelf schrijft en daarbij enige ijdelheid aan de dag legt die in dit boek enigszins detoneert. Leuk dat hij Hölderin kan declameren maar relevant is het niet. Het geeft natuurlijk iets weer van zijn opvoeding maar dat had ook anders gekund. Het zij hem vergeven.

Het toeval wil dat ik kort geleden ook “Het land van mijn vader”door Wibke Bruhns heb gelezen. Daarin wordt een geheel andere geschiedenis verteld, en de omstandigheden weer anders belicht. Beide boeken leren in ieder geval één ding: dat van de worsteling tussen goed en kwaad niemand het “alleenvertoningsrecht” kan hebben.
Beide boeken raad ik een ieder, voor wie de geschiedenis niet alleen verleden tijd is, van harte aan. ( )

In een onderkoelde stijl wordt de ondergang van een burgerlijke cultuur tijdens de nazitijd beschreven. Duidelijk wordt ook welke impact de gebeurtenissen hebben gehad op verschillende generaties in Duitsland. ( )