De Internationale Anti-OorlogsLiga (1931-1937/9) was een erg vreemde eend in de bijt van de socialistische zuil, in de jaren ’30 van vorige eeuw, in Nederland, maar vooral in Vlaanderen. Bruijns geeft een goed inzicht in de erg wisselende verhouding tussen de jongerenorganisatie die de Liga was, en de leiding van de Belgische Werkliedenpartij, die het erg moeilijk had met het jonge geweld.
Dit is zeker een gedegen studie waar heel veel archiefonderzoek aan te pas is gekomen, maar waar desondanks nog vele lacunes uit blijken. Zo is het erg opvallend dat Bruijns er niet in slaagt te schetsen waar de Liga begin jaren 1930 plots vandaan kwam. Als hij wat ruimer had gekeken, zowel over de grenzen van de (socialistische) arbeidersbeweging in Vlaanderen en Nederland, als over de landsgrenzen in het algemeen, dan had hij gemerkt dat vanaf 1929 plots in héél West-Europa organisaties en bewegingen opdoken die met het oorlogsthema bezig waren, zowel vanuit een principieel pacifistische als een antimilitaristische hoek (dat zijn twee verschillende dingen, inderdaad). De verklaring is in bijna alle gevallen te zoeken in de verwachtingen die waren gewekt door het Locarno- (1925) en vooral het Briand-Kellogg-pact (1928) die uitzicht gaven op een voortaan vreedzame regeling van geschillen tussen landen. Die hoopvolle verwachtingen werden getemperd door de verslechtering van het internationale klimaat, met de economische crisis en de opkomst het nazisme in Duitsland. Die omslag situeert zich in de periode 1929-1931 en verklaart waarom in alle West-Europese landen spontaan organisaties opkwamen die zich zorgen maakten over de dreiging van een nieuwe oorlog (het is ook in die jaren dat tal van nonfictie- en fictiewerken rond dat thema werden gepubliceerd, denk bijvoorbeeld aan Erich Remarques Vom Westen Nichts Neues). Bij Bruijns blijft dit volledig beeld en dat is toch wel een lacune.
De auteur belicht wel goed hoe de organisatie zich gedurende korte tijd merkwaardig genoeg op militaire leest schoeide en een vormentaal ontwikkelde die nauw aanleunde bij het fascisme waar het tegen streed: groet aan de vlag, uniformen met koppelriem, evenementen met gedisciplineerde marsen. Bruijns vermoedt dat die vormentaal uit Nederland en Duitsland kwam overwaaien, al is zijn verklaring niet helemaal overtuigend. Feit is dat de Liga in de periode 1932-1934 optrad als knokploeg tegen fascistische groepjes: het kwam herhaaldelijk tot incidenten waarbij de extreemrechtse kant het onderspit moest delven. Inspirator van die militarisering en gewelddadige strijd was blijkbaar de Antwerpenaar Maurits Naessens, die in 1934 wel brak met de Liga, in 1940 in het spoor van Hendrik De Man een tijdje in de collaboratie met Nazi-Duitsland stapte, maar na de oorlog een gerespecteerd bankier werd. Nog andere prominente leden van de Liga werden later markante figuren, zoals Paul-Henri Spaak of Frans Thielemans. Geen van hen allen werden later graag herinnerd aan hun Liga-periode.
Zie ook mijn bespreking in mijn History-account op Goodreads: https://www.goodreads.com/review/show/4961673899 ( )