Karsten Alnæs

Karsten Alnaes heeft met zijn "Geschiedenis van Europa" een omvangrijk overzichtswerk geschreven over de Europese geschiedenis vanaf ongeveer 1300 tot op heden. Zijn geschiedenis omvat 4 boeken en zo'n 3000 bladzijden en is vooral een verhalende geschiedenis, naar kaartjes, tabellen, statistieken en dergelijke zul je vergeefs zoeken.
Deel 1 begint met de pest die in de jaren rond 1348 zwaar toesloeg in Europa. De pest ontstond in Azië en werd door ratten in Genuase schepen overgebracht naar Europa. Naar schatting eenderde tot de helft van de Europese bevolking stierf door de pest. Vreemd genoeg zorgde de pest in de jaren daarna voor een toenemende welvaart, doordat door schaarste aan arbeidskrachten de lonen hoger werden. Alnaes is een goed verteller, behalve de grote lijnen van de politieke geschiedenis vertelt hij in zijn verhalen vooral over de gewone mens. In het eerste deel dat loopt van 1300 tot 1600 geeft hij 9 verhalen van gewone mensen in verschillende periodes en uit verschillende landen.
In de volgende drie delen springt hij van het ene land naar het andere. Veel aandacht uiteraard voor Frankrijk, Engeland, Duitsland, Italië en Spanje, maar ook andere landen komen uitgebreid aan bod. Ook heeft Alnaes veel aandacht voor de cultuur: schilders, componisten en schrijvers komen uitgebreid aan bod. Veel figuren krijgen een hoofdstukje van zo'n 5 tot 10 bladzijden waarin de huidige kennis over de desbetreffende persoon aardig is samengevat.
In deel 4 vond ik de opkomst van de fascistische stromingen in met name Spanje, Portugal, Duitsland en Italië erg goed weergegeven. Deel 4 stopt met het einde van de tweede wereldoorlog. In een epiloog van zo'n 40 bladzijden worden nog even een aantal na-oorlogse ontwikkelingen kort geschetst. De illustraties in de 4 boeken zijn mooi maar eenzijdig, er zijn alleen reproducties van schilderijen in opgenomen.
Wat vind ik nu van deze geschiedenis van Europa? De titel is natuurlijk onjuist, de boeken hadden een geschiedenis van en niet de geschiedenis van Europa moeten heten. De in totaal 3000 bladzijden vormen ook een flinke kluif, ik heb er met flink doorlezen ruim 3 weken over gedaan. De illustraties hadden beter gekund, en het ontbreken van tabellen, statistieken en overzichtskaartjes is zonder meer een gemis. Maar Alnaes kan zonder meer zeer boeiend schrijven en dat maakt deze geschiedenis zonder meer de moeite waard voor wie er tijd en moeite in wil steken. Het lijkt mij een serie voor mensen zoals ik die al het een en ander hebben gelezen over de Europese geschiedenis zonder daarin gestudeerd te hebben. Om mee te beginnen kan ik "A history of the world" van J.M. Roberts aanbevelen die de grote lijnen goed weergeeft. Er is ook een tiendelige "Illustrated history of the world" van dezelfde auteur.… (meer)

Het werk bestaat uit vier, afzonderlijk uitgegeven en te lezen, delen: deel I: Ontwaken, 1300-1600; deel II: Bezetenheid, 1600-1800; deel III: Rebellie. 1800-1900 en de IV: Onbehagen, 1900-heden.
Alnaes is een verhalenverteller uit de best denkbare school. Niet alleen politieke ontwikkelingen en machtsbeluste vorsten passeren de revue maar de verhalen winnen aan kracht doordat ook het leven van de gewone burger uitgebreid aandacht krijgt. Hoe ontstonden huwelijken, hoe verdiende men het dagelijks brood en hoe bood men weerstand tegen de gevaren die toen eigenlijk niet veel anders waren dan in het huidig tijdsgewricht. Ook bij de ontwikkelingen in filosofie, godsdienst, kunst en cultuur wordt stilgestaan, waarbij overigens opgemerkt moet worden dat de beeldende kunst veel aandacht krijgt. Géén reden tot klagen overigens: ook literatuur en muziek komen uitgebreid aan de orde..

Doordat de schrijver het “grote”verhaal soms verlaat voor een stuk microhistorie, raakt de chronologie van de geschiedenis soms in de verdrukking, doch na enkele hoofdstukken ben je er aan gewend en is het zeker niet storend.

Het gehele werk is geschreven in een periode dat Europa uiterst actueel is en zou ons inzicht kunnen verschaffen in haar ontstaansgeschiedenis en kunnen bijdragen aan meningsvorming rond de vraag of er een gemeenschappelijke canon is waaronder vele naties zich zouden kunnen scharen. Dat eerste doet het zeker , voor wat betreft het tweede blijft er voldoende stof om je binnen een nationalistisch bastion te verschansen. Het noemen van verscheidenheid als bindmiddel is meer een trouvaille. Dat subsidiering van kunst in het algemeen een typisch Europees fenomeen is, mag dan waar zijn, een bindmiddel kun je dat toch niet noemen.
Het vierde deel van de serie eindigt met deze overdenkingen en geeft het werk –hopelijk onbedoeld- een politieke lading die het in alle voorliggende bladzijden niet had.

Qua geschiedschrijving zijn de boeken prima te verteren: vlot geschreven en, zoals al gememoreerd, door inkijkjes in het “gewone” leven gevarieerd genoeg om je niet te vervelen.
Een gemis vind ik wel het ontbreken van een goede index; het bronnenmateriaal is weliswaar redelijk inzichtelijk doch meer dan een personenregister per deel is niet voorhanden. Zelfs een inhoudsopgave is niet duidelijk samengesteld hetgeen het “gericht” bladeren vrijwel onmogelijk maakt; als bron is het werk nauwelijks te hanteren . Een gemis!

De serie, aanvankelijk was voorzien in vijf delen, is nu kompleet en daarmee zijn eerdere lezers zoals deze scribent in het voordeel. Wie er nu aan begint krijgt in één keer ruim 2500 bladzijden voor de kiezen en dat is een hele kluif. Tot troost: de delen zijn afzonderlijk te verkrijgen en zijn als zodanig goed te lezen Het zullen fijne boeken blijven om in te bladeren, vanaf vrijwel iedere plaats in het boek kun je met verhaal meeliften.… (meer)