David Graeber (1) (1961–2020)

een boek dat de gangbare opvattingen over de geschiedenis van de mensheid in twijfel trekt. De auteurs stellen dat de mensheid oorspronkelijk leefde in egalitaire samenlevingen, waarin er geen sprake was van ongelijkheid, discriminatie of oorlog. Deze samenlevingen waren gebaseerd op samenwerking, vrijheid en diversiteit.
Graeber en Wengrow baseren hun argumenten op een uitgebreide studie van archeologische en antropologische gegevens. Ze beschrijven prehistorische megasteden, onontdekte matriarchaten, landbouwweigeraars en andere verrassende samenlevingen die ons huidige beeld van de geschiedenis onherroepelijk doen kantelen.

Het boek is een belangrijke bijdrage aan het debat over de toekomst van de mensheid. Het laat zien dat ongelijkheid en discriminatie niet ingebakken hoeven te zitten in een complexe samenleving. Als we dit idee loslaten, kunnen we met meer inventiviteit en daadkracht onze huidige samenleving inrichten.

Hier zijn enkele van de belangrijkste punten uit het boek:

De landbouwrevolutie was niet de noodzaak die vaak wordt aangenomen, maar een keuze die werd gemaakt door een kleine groep mensen.
Veel prehistorische samenlevingen waren egalitair en gebaseerd op samenwerking.
Ongelijkheid en discriminatie zijn relatief recente ontwikkelingen.
De geschiedenis laat zien dat een andere wereld mogelijk is.… (meer)

Ik ben er nog altijd niet uit wat ik precies van dit boek moet denken. De eerste tweehonderd bladzijden ergerden me mateloos vanwege de polemische en zelfs ronduit arrogante toon. Graeber en Wengrow richten hun pijlen op toch geen kleine voorgangers zoals Jared Diamond, Yuval Harari en Steven Pinker (allemaal niet-historici, trouwens) en ze beweren boudweg een compleet nieuwe blik op de wereldgeschiedenis te bieden. Dat schept verwachtingen die bijna per definitie niet na te komen zijn. Ook ergerlijk vond ik de schrijfstijl, met geregeld digressies en half afgewerkte redeneringen, en een opeenstapeling van feitelijke fouten. En dan heb ik het nog niet over het erg speculatieve karakter van hun stellingen: ze geven zelf aan dat er erg weinig geweten is over bepaalde aspecten van de vroegste menselijke geschiedenis, en in de plaats doen ze regelmatig beroep doen op ethnografische gegevens uit de 17de, 18de en 19de eeuw, om dat vervolgens over te brengen op de prehistorische periode als zo goed als zekere feiten.
Je merkt zo welke hoofdstukken hoofdzakelijk door de politieke filosoof Graeber zijn geïnspireerd, met zijn door het anarchisme gekleurde bril, en welke hoofdstukken eerder van de hand van archeoloog Wengrow zijn, met hun grotere zakelijkheid, maar toch ook nog een groot aandeel speculatie.
Tegelijk prikkelt dit boek ook en brengt het intuïties aan die volgens mij toch wel grond raken. Bijvoorbeeld dat de prehistorische mens niet zomaar als primitief mag worden weggezet, en wel degelijk in staat was om zelfs complexe zaken te regelen en te organiseren. Of nog dat menselijke samenlevingen niet in een eenvoudig modernistisch schema te vatten zijn, met een progressieve opgang van bende naar stam, naar chiefdom en uiteindelijk koninkrijk of staat. En ook dat landbouw niet automatisch tot hiërarchische samenlevingen leidt, enzovoort. Het zijn allemaal plausibele thesen, maar eerlijk gezegd: ze zijn alles behalve nieuw. De meeste wetenschappelijke werken wijzen het eenvoudig evolutionair samenlevingsmodel (het zogenaamd Turgot-paradigma) al lang af, relativeren de notie van Landbouwrevolutie, en ze wijzen wel degelijk op de opmerkelijke lange tijdspanne die er zit tussen de eerste vormen van landbouw (eigenlijk eerder tuinbouw), grosso modo ca 10.000 BCE en het opduiken van echte staatsvormen, pas na 3.000 BCE. In die zin bestrijden Graeber en Wengrow fictieve vijanden (je kan bezwaarlijk Jean-Jacques Rousseau als overheersend discours nemen, of zelfs de midden 20ste eeuwse archeoloog Vere Gordon Childe). Maar ze gaan bovendien zelf in de fout door mordicus te beweren dat het net helemaal anders zat, en dat bijvoorbeeld de vroegste landbouwgemeenschappen en de eerste steden absoluut egalitair waren. Dat lijkt me net een stap te ver, want het empirisch materiaal waar ze naar verwijzen laat niet toe die conclusie te trekken. Kortom, Graeber en Wengrow stellen mijns inziens zeker de juiste vragen, maar of hun eigenzinnige antwoorden deugen durf ik sterk te betwijfelen.
In mijn History Account op GR ga ik concreter in op de stellingen waar ik achter sta, en welke niet, zie https://www.goodreads.com/review/show/3856920726.… (meer)

Het begin van alles is een revolutionaire herziening van de geschiedenis van de mensheid. Het neemt je mee op een duizelingwekkende en meeslepende rit die 30.000 jaar en de hele planeet omspant.
Antropoloog David Graeber en archeoloog David Wengrow tonen aan dat het gangbare verhaal over het ontstaan van de mensheid - denk aan de boeken van Steven Pinker, Jared Diamond en Yuval Noah Harari - niet klopt. Ze beschrijven prehistorische megasteden, onontdekte matriarchaten, landbouwweigeraars en andere verrassende samenlevingen die ons huidige beeld van de geschiedenis onherroepelijk doen kantelen.
Deze internationale bestseller rekent definitief af met oude beperkende mythen die ons wereldbeeld tekortdoen. De geschiedenis laat zien dat ongelijkheid en discriminatie niet ingebakken hoeven te zitten in een complexe samenleving. Als we dit idee loslaten, kunnen we met meer inventiviteit en daadkracht onze huidige samenleving inrichten. Het is hoog tijd voor een nieuwe blik op de mensheid.… (meer)