Otto de KatBesprekingen

Tjoet Nja Dinh was tien jaar en haar erf niet één keer af geweest, toen ze met Ibrahim van Lamgna trouwde.

Een jonge vluchteling verdwijnt spoorloos uit het leven van een vrouw die hem hulp bood bij zijn integratietraject. De vrouw zoekt haar vroegere minnaar - een therapeut - op om het verlies te plaatsen. De therapeut haalt herinneringen op aan de liefdesrelatie. Een door de wat onnatuurlijk klinkende dialogen wat theatrale, maar evengoed boeiend en zelfs lichtjes hypnotiserend boek.

O advies van Barbara; gelezen als nachtelijk voorleesboek.
Otto de Kat is het pseudoniem van Jan Geurt Gaarlandt (Rotterdam, 1946). Hij studeerde theologie, met bijvak Nederlands, aan de universiteit van Leiden. Na zijn studie werd hij literair criticus van de Volkskrant en Vrij Nederland, en maakte literaire radiodocumentaires. In 1975 publiceerde hij bij Uitgeverij Van Oorschot de gedichtenbundel Het ironisch handvest. Eind 1977 werd hij uitgever van Uitgeverij De Haan (onderdeel van Unieboek) en in 1986 richtte hij Uitgeverij Balans op.
In 2002 verkocht hij zijn uitgeverij aan WPG Uitgevers en in 2014 kochten hij en zijn opvolgster Plien van Albada Balans weer terug.
In 1998 publiceerde De Kat zijn eerste roman, getiteld Man in de verte, gevolgd door De inscheper in 2004, Julia in 2008, Bericht uit Berlijn in 2012 en De langste nacht in 2015. In oktober 2016 verscheen De eeuw van Dudok, een compilatie van deze vijf romans, met een ‘epiloog’.

Schitterend verhaal over rob, een jonge man die zijn familie wil ontvluchten, in 1935, op reis gaat, in de goudmijnen van Zuid Afrika werkt, vriendschap sluit meet een zwarte jongen die omkomt bij een explosie. In de oorlog gaat hij "voor het vaderland" vechten in Indie, kom op transport naar de rivier de Kwai, de Birmaspoorlijn. Ontmoet Guus, ook een Hollander. Samen overleven ze de aanleg van die spoorbaan, vertellen elkaar hun levensverhalen. Bij een transport naar Japan wordt de boot getorpedeerd, Guus komt om, Rob overleeft, loopt stralingsziekte op (volkomen onbekend en onduidelijk) bij de bom op Nagasaki. Rob kan het leven niet vinden, hij zwerft. Als zijn moeder sterft gaat hij (net te laat) even terug naar Holland, zoekt de vader van Guus op, praat heel intens met hem. Ze troosten elkaar. Dit luisterden we in de auto van Frankrijk naar huis. Otto de kat leest het zelf voor, wat nog een extra dimensie geeft.

Op het eind van het leven zal Emma zal worden geregeerd door haar herinneringen. In de laatste nacht zal haar leven worden samengebracht in een meanderende stroom van beelden uit haar bestaan. Alles wat zij min of meer heeft verdrongen wordt uiteindelijk toch in scènes afgespeeld..
Dat in al die herinneringen ook verwijzingen naar zijn eerder verschenen boeken staan, maakte dit boek voor mij tot een onverwachte thuiskomst. Met name het verhaal uit zijn vorige boek “Bericht uit Berlijn” speelt een sleutelrol in deze roman. Zijn overige boeken komen min of meer samen in “De langste nacht” waarmee voorlopig een denkbeeldige cirkel wordt gesloten. (?)

De Kat heeft wederom een prachtig boek geschreven; indrukwekkende zinnen op ieder bladzijde en een perfect gecomponeerd verhaal.
Klasse !

Bericht uit Berlijn stelt voor mij één vraag centraal: wat doe je, als iemand je vertelt over een nog geheim plan. Brief je de inhoud van het geheim door, dan kun je daarmee de levens van heel veel onbekende mensen redden, maar het leven van je eigen dochter komt daarmee wel in gevaar.

Lees verder op deze pagina van mijn boekenblog.

De horizon waaronder deze roman zich afspeelt is -wanneer je het tot je laat doordringen- fascinerend: Oscar Verschuur, de hoofdpersoon, werkt als Nederlands diplomaat in Zwitserland, zijn echtgenote woont in Londen en doet vrijwilligerswerk in een plaatselijk ziekenhuis en zijn dochter is gehuwd met een Duitser die werkt op het ministerie van buitenlandse zaken in Berlijn. Om het beeld definitief in te kleuren voegt de schrijver een jaartal toe: -1941- !!

Wanneer Oscar van zijn dochter verneemt dat de Duitsers, Operatie Barbarossa definitief gepland hebben, realiseert hij zich dat hij door deze kennis te delen mogelijk een bloedbad kan voorkomen doch daarmee tevens het leven van zijn dochter ernstig in gevaar brengt.
Het ontstane dilemma plaatst het verhaal onder een stolp van beklemming waarbinnen begrippen als trouw, verantwoordelijkheid en integriteit een welhaast duivelse dans met elkaar aangaan.

Een andere dans wordt gevormd door de hoofdrolspelers die ieder op een eigen manier ‘het hoofd boven water trachten te houden’, maar door individuele herinneringen elkaars ritme niet altijd kunnen volgen. Een eensluidende cadans kan misschien worden gevonden in de wijsheid: ‘wie wil vergeten, blijft een gevangene, wie zich herinnert, voelt zich vrij’. Uiteindelijk is dat het thema waaromheen een fraaie compositie is ontstaan dat ook in zijn andere boek 'Julia' zo mooi is uitgewerkt

De Kat heeft een schitterend verhaal geschreven en een parel toegevoegd aan een klein maar kostbaar oeuvre.

Hij voelt zich thuis bij Julia, de gespletenheid van de romanticus, onvervuld verlangen

Gebeurtenissen en observaties die voeren tot associaties met vaak in de vergetelheid geraakte herinneringen. Totdat je je bewust wordt dat ‘er ruimte in de gebeurtenissen is geslopen die je niet meer kunt overbruggen’. Dit kleine geschrift geeft op een indrukwekkende wijze zicht op dat fenomeen. In vrijwel alle gevallen zijn het associaties met het leven van de overleden vader waarmee de verteller een sterke band heeft gehad. Het tweede thematische element van het boekje is het reizen van de verteller. Overal waar hij komt, van Cambridge tot New York, roept de beschrijving van de omgeving sterke herinneringen op. Herkenbaar voor een ieder die na veel jaren weer komt op een plaats en dan ontdekt dat die door herinneringen dierbaar wordt.

De Kadt vertelt in een prachtig proza; zoals de beschrijving van een vriendschap: ‘het was niet zozeer dat ze elkaar aanvulden, dat niet. Maar ze voelden geen leegtes in elkaars buurt. Hun karakters raakten in elkaars nabijheid niet vermoeid.’
De notities ademen wel allemaal een soort droefenis; het is voorbij en de plaatsen zijn leeg. Herinneringen krijgen alleen nog reliëf door ze te verbinden met nieuwe plaatsen en observaties.
Maar dan toch: ‘hij miste E, hij miste zijn vader. Maar iedere keer dat het gemis in hem doorbrak, stroomde de leegte sneller vol dan ze ontstaan was. Hij begreep het niet goed, dat onuitsprekelijk weldadige van het gemis.’

Het boekje deed mij sterk denken aan een gedicht van Eva Gerlach:

“Kruim”.
‘Wat heel is, kunnen wij niet zien, het is
te groot, het past ons niet en niet
in onze hoofden

maar wat aan mootjes, haksel is, verkiezeld,
kruim, gepureerd, verstoven of ontbonden-

al het verdeelde zit voorgoed in ons’.

Hét thema van dit prachtige boekje.

Wat een triest boek: oorlog, zelfmoord. Ik vond niet dat de karakters erg goed uit de verf kwamen, afstandelijk geschreven. Een boek om snel te vergeten.

Een prachtig verhaal dat –los van de inhoud- uiteindelijk gaat over de confrontatie tussen verschillende karakters.
De hoofdpersoon heeft zijn vele en vaak traumatische herinneringen in ‘quarantaine gedaan’, weet er geen raad mee en dwaalt over de wereld zonder definitief rust te vinden. Tegen het einde van het boek vindt de confrontatie plaats met een andere wijze van omgaan met het verleden: de vader van zijn overleden vriend heerst op soevereine wijze over zijn verdriet en gemis.Zelfs de dood van zijn zoon ‘had hij ingepast, of liever hij droeg hem, zoals je een gewond dier draagt, iedere schok vermijdend, teder, met overgave.

Een boek van grote klasse, om in te lijsten.

Otto de Kat , pseudoniem van Jan Geurt Gaarlandt, was van 1973 tot 1977 literair criticus voor de Volkskrant en Vrij Nederland. en is thans directeur van Uitgeverij Balans, evenals Van Oorschot dus weer ‘een schrijvende uitgever’.

De kern van het boek wordt tegen het einde (pag 148) door de schrijver zelf verwoord:
“Hoe je te bevrijden van de gelukkigste maanden van je leven ? Hoe je te ontworstelen aan herinneringen die je levensloop verlegden, aan een afscheid die je je ziel benomen had ? Hoe ?”

De hoofdpersoon, Chris Dudok, ontmoet tijdens een werkstage in het Duitsland van 1938 een liefde die hij, ondanks de kortstondigheid ervan, zijn gehele leven niet meer zal verliezen. Kort voordat de oorlog ook in Nederland uitbreekt vlucht hij terug naar huis om daar uiteindelijk de leiding van het bedrijf van zijn vader over te nemen. Het leven gaat door maar zonder de liefde die hij in Duitsland achterliet.
De roman doet sterk denken aan het werk van Bordewijk; Dudok is een wat vormelijke man met hoofse manieren die meer houdt van Hegel en Nietsche dan van bedrijfsstatistieken, doch het leven zoals het zich aandient als een opdracht beschouwt en daar gedurende zijn werkzame bestaan niet voor zal vluchten.

Het verhaal is verrassend gecomponeerd en boeit vanaf de eerste zin en behoort tot de beste boeken die ik de afgelopen jaren heb gelezen.

Een prachtig boek, erg mooi geschreven, vol verlangen.