Thomas a KempisBesprekingen

Vertaald door R. Bouman S.J.

Geschreven voor monniken en dat is er duidelijk aan te merken: erg contemplatief. Niet erg genietbaar meer voor wie in het actieve leven staat. Historische verdienste: de bijna exclusieve accentuering van de persoonlijke relatie tot God.

Naast de Bijbel is Thomas a Kempis ' De Navolging van Christus (1427) het meest gelezen boek in de wereldliteratuur, een Nederlands product uit de tijd van de Moderne Devotie, dat in de 15e eeuw rond Deventer, Windesheim en Zwolle ontstond. Meer dan 90 vertalingen en 4.000 uitgaven in de loop der eeuwen. Naar evrluidt halen niet alleen niet-katholieke christenen inspiratie uit dit boek, maar ook boeddhisten en moslims, hoewel het geschrift toch echt Jezus Christus centraal stelt. Ik las de vertaling van Bernard Naaijkens (1981).
De lezer die alleen ogenschijnlijk universelere citaten als "Des te meer nadert een mens tot God, naarmate hij zich verder verwijdert van alle aardse voldoeningen. En des te hoger stijgt iemand tot God op, hoe dieper hij in zichzelf afdaalt en onbeduidender wordt in eigen ogen." (boek 3, hoofdstuk 42) eruit pikt, mist de context, in dit geval "Maar wie zichzelf iets goeds toeschrijft heeft de toegang geblokkeerd als Gods genade komt; want de genade van de heilige Geest zoekt altijd een nederig hart."

Als niet-katholiek christen viel me het sterk evangelisch karakter van de Navolging op. Zondebesf, bekering, de kracht van Gods liefde, genade, de plaats van het lijden in het christelijk geloof, verlossing door de dood van Jezus Christus, de Drie-eenheid, enz. Opvallend afwezig is Maria, de moeder van Jezus; zij wordt in de Navolging dus ook niet aanbeden. Tot heiligen wordt wel gebeden, en de leer van transubstantiatie tijdens de eucharistie wordt wel strikt gevolgd (Jezus Christus wordt letterlijk genuttigd bij het nemen van brood en wijn). Opvallend is het nog 'normaal' gevonden worden van bediening aan de gelovigen van zowel brood als wijn, het laatste is in de 'moderne' rooms-Katholieke Kerk eerder uitzondering dan regel. De eucharistie wordt in hoofdstuk 4 uitgebreid toegelicht, waarbij de biecht en het regelmatig vieren van de maaltijd van de Heer sterk wordt aangeraden. Laten versloffen van de gemeenschap met Jezus Christus geeft de duivel voet, en daarvoor wil Thomas a Kempis zijn lezers behoeden. Er is - zij het veel minder nadrukkelijk dan verwacht - ruimte voor een kloosterleven, hoewel het boek het in de wereld praktizeren van je geloof ademt. Waar de inleiding van de vertaler/bewerker nog rept van een inleiding tot mystiek, heb ik De Navolging vooral gelezen als praktische lessen voor de gelovige. Bijgebleven zijn indrukwekkende passages uit boek 3 als: "Als gij let op wat geschapen is, onttrekt hij u het zicht op de Schepper."

Het schoonste boek ooit door een mensenhand geschreven (Fontenelle)