Daniel MendelsohnBesprekingen

Een prachtig boek over vaders en zonen, zowel de schrijver als zijn vader als Telemachos en Odysseus, grotendeels aan de hand van de bespreking van de Odyssee door de schrijver in werkcolleges, die zijn vader bijwoont. En het geeft inzicht in hoe groot het inzicht was van Homerus in de verhoudingen tussen vaders en zonen.
Hoewel steeds wordt uitgelegd waar de boeken van de Odyssee over gaan, vond ik het wel fijn dat ik de verhalen tamelijk goed ken door mijn eigen reis Odysseus achterna en door het lezen van de Odyssee (in het Nederlands) en de marathonvoorstelling indertijd in theater De Appel.

Zo vader, zo zoon
Enkele maanden geleden las ik Patrimony van Philip Roth, een dagboekverslag van het laatste jaar van zijn vader en in feite een heel verfijnde exploratie van de bijzondere band die er altijd tussen vader en zoon is. Ook Mendelsohn’s boek is autobiografisch en net als bij Roth is het een ontwikkelingsroman: geleidelijk aan evolueert de verhouding van de zoon tegenover de vader van het klassieke trio ontzag, schrik en schaamte naar verwondering en ronduit bewondering. Net als Roth ontdekt Mendelsohn allerlei onvermoede aspecten in de persoonlijkheid van zijn vader, zonder hem ooit helemaal te kunnen vatten: “maar een zoon, al is hij dan van zijn vader, kan zijn vader nooit totaal begrijpen, omdat de vader hem is voorgegaan; de vader heeft altijd al zoveel meer geleefd dan de zoon, zodat de zoon de achterstand nooit kan inhalen, nooit alles kan weten”.
Het bijzondere aan Mendelsohn’s boek is dat hij het oud-Griekse epos van de Odyssee als leidraad neemt. Dat is niet zo verwonderlijk als je weet dat Mendelsohn in het echte leven een docent antieke literatuur is. En ook dat de Odyssee niet alleen het verhaal is van een man, Odysseus, en zijn vrouw, Penelope, maar evenzeer van die man en zijn zoon Telemachos. Het leuke is dat zijn vader op 81-jarige leeftijd plots zijn lessen over de Odyssee kwam bijwonen en ongegeneerd van commentaar voorzag, tot jolijt van de studenten.
Mendelsohn volgt in het boek de structuur van de Odyssee, en wisselt voortdurend af tussen een eerder technische bespreking van het verhaal zelf, zijn behandeling in de werkcolleges, zijn gesprekken met zijn vader daarover en hun gezamenlijke belevenissen tijdens een cruise op de Middellandse Zee “in het spoor van Odysseus”. Een afwisseling dus van ernst en luim, die echt wel goed werkt. En het meest interessante is dus dat je Daniel Mendelsohn geregeld ziet opkijken telkens hij een nieuw aspect van zijn vader leert kennen en dat afzet tegenover het eeuwenoude Griekse verhaal.
Mendelsohn slaagt er met andere woorden knap in een interessante en tegelijk ontroerende roman neer te zetten over het thema van de vader-zoonrelatie, maar hij biedt tegelijk een geweldige introductie tot de klassieke literatuur. Prachtig.

Mooi .... een zoon en een vader ..... en de odyssee... Knap verhaal en tegelijkertijd een bespreking van de Odyssee... Het geeft mij echt zin om de Odyssee terug te lezen. Je moet wel van de griekse klassiekers houden anders vrees ik dat het boek wat langdradig is . Ik heb het in ieder geval met plezier gelezen.

Ik vond het van het begin tot het eind een geweldig boek, vooral in combinatie met de besprekingen uit de Tora, de vernietiging van de mensheid, het toch weer sparen van enkelen, etc. Ik heb het juist in deze tijd (4 - 5 mei) gelezen, uiteraard ook in verband met vakantie. Het enige minpuntje vond ik: Daniël Mendelsohn maakt ontzettend veel lange zinnen en gebruikt heel veel 'tangen'. Dat maakt, dat sommige pagina's 2 keer of meer gelezen moeten worden, althans door mij. Ik heb veel stukken hardop voorgelezen aan man, dochter en schoonzoon. Zij vonden het prachtig.

Prachtig boek. Wat ik misschien nog zou willen toevoegen aan de andere recensies, is, dat deze zoektocht, dit vertellen van verhalen, niet alleen de doden een plek geeft, maar ook de levenden op een nieuwe manier met elkaar verbindt. Het helende en gemeenschap-scheppende van deze grote en ingewikkelde onderneming van Mendelsohn (bijv. auteur versus zijn broer wiens arm hij in een opwelling van drift ooit brak; auteur ontdekt onderweg groep mensen die familie blijkt te zijn), maar ook het tegenovergestelde: de belangrijke bron die er niets meer mee te maken wil hebben nadat zij heeft ontdekt dat de auteur hoorde van haar man's kwalijke rol ten tijde van. Het gaat nooit over. Heb het boek in één ruk uitgelezen.

Een meeslepende getuigenis van een zoektocht naar “het laatste verhaal” van zes familieleden die tijdens de holocaust zijn vermoord: oudoom Sjmiël, zijn vrouw Ester en de dochters Lorka, Frydka, Ruchelle en Bronia.

Centraal in het boek staat de uitroeiing van vrijwel de gehele Joods gemeenschap in het Poolse Bolechow , een dorp waar het betreffende gezin tot in de oorlog is blijven wonen en middels verraad en niet tijdige hulp uiteindelijk, op weliswaar verschillende tijdstippen , omstandigheden en plaatsen, is omgebracht.
Mendelsohn schrijft indringend over zijn ontmoetingen met mensen van een nu bijna uitgestorven generatie: zij die het hebben meegemaakt en zij die op afstand hebben moeten beleven hoe hun verwanten werden vermoord.

Opvallend is overigens dat vrijwel nergens gesproken wordt over de daders die, zo kan inmiddels iedereen weten, een dwarsdoorsnede vormden van de toenmalige samenleving. In plaats daarvan heeft de schrijver als een soort ondertiteling de verhaallijn van het eerste bijbelboek van Mozes, Beresjiet, (het begin) gekozen. Niet alleen het verhaal doch ook verschillende exegeses die in de loop der jaren door diverse Talmoedgeleerden zijn gepubliceerd passeren de revue en dat alles tezamen maakt het gehele werk tot een knap gecomponeerd verslag.
Door regelmatig de overstap naar de oude verhalen te maken wordt de vraag naar het “waarom” in een volledig nieuwe context geplaatst en is de roep om wraak vrijwel geheel afwezig. Veeleer is het de eerste vraag uit onze geschiedenis: “Kaïn, waar is uw broeder ?” .

Uiteindelijk kan de schrijver het boek afmaken en geeft daarmee de slachtoffers –in de goede Joodse traditie die het vertellen van verhalen is –uiteindelijk alsnog het verhaal van hun leven en sterven.

Tot en met de laatste bladzijde is het boek boeiend en imponerend.

Tijdens het lezen van het boek kon ik mij plotseling herinneren de woorden van de profeet Jeremia die ik vroeger thuis heb gehoord: “Hoor, te Rama klinkt een klacht, bitter geween: Rachel weent om haar kinderen, zij weigert zich te laten troosten over haar kinderen, omdat er geen meer is”…..