Het levensverhaal van een aan de holocaust ontsnapte man. Boeiend geschreven hoewel het verhaal soms afdwaalt tussen droom en werkelijkheid.

De levensbeschouwelijke en maatschappijkritische opmerkingen zijn soms wel terecht. ( )

Marcel Möring’s ‘In Babylon’ (1997) had grote verwachting bij me gewekt over zijn verdere literaire evolutie. Met ‘Dis’ (2006), het eerste deel van een trilogie die voor de kenners duidelijk naar Dante verwijst, heeft hij me zwaar teleurgesteld.
‘Dis’ speelt zich af in Assen, een stadje in het noorden van Nederland. Verschillende verhaallijnen worden met elkaar verbonden, waarbij de leegte na de holocaust en het thema van de wandelende jood centrale elementen zijn. Dat lijkt een veelbelovend concept, maar Möring heeft er een zootje van gemaakt, ik kan het niet anders omschrijven. Vooral stilistisch is het boek een echte mislukking: het lijkt er op dat Möring net iets teveel wou demonstreren hoe belezen hij is, hoeveel literaire verwijzingen hij in één enkel boek kon steken, en hoeveel uiteenlopende stijlen hij kon hanteren. Alleen al in de eerste 150 bladzijden herkende ik Joyce, Döblin, Svevo, en Becket en uiteraard komen ook Dante en Homeros rechtstreeks en onrechtstreeks uitgebreid aan bod. En dan gaat het niet eens om subtiele verwijzingen: Möring lijkt zijn modellen tot in het extreme te willen navolgen, met voortdurende herhalingen, tot vervelens toe. Zelfs de experimenten met de typografie vallen dood op een koude steen.
Overdaad schaadt, en des te meer als het ten koste gaat van de inhoud: Mörings hoofdpersonages, allebei joods, herhalen tot in den treure dat ons aards bestaan een tranendal is, en leiden bijgevolg, ondanks hun peripetieën, een eenzaam en uitzichtloos bestaan. Ik werd ronduit moedeloos van dit boek en heb het gauw aan de kant gelegd. ( )

Jakob Noach heeft de oorlog overleefd, ondergedoken in een ondergronds hol bij Assen. Hij werkt zich op tot onroerend goed magnaat, krijgt drie dochters van wie hij veel houdt, maar hij beseft aan het eind van het boek dat hij in feite zijn hele leven schuld heeft gevoeld omdat hij overleefd heeft en zijn ouders en broer niet, en dat hij geprobeerd heeft zijn dochters te beschermen tegen gebeurtenissen als in WO II. Marcus Kolpa is geslaagd dichter voor de wereld, maar voor zichzelf is hij een mislukt kind van een moeder wier leven is blijven stilstaan op het moment dat de Duitsers haar kwamen halen. Marcus is verliefd op Chaja, dochter van Noach, maar durft haar niet te benaderen als zodanig. Terwijl Chaja dat graag zou willen. Ze bevinden zich allen in een hel, de stad Dis uit de hel van Dante.

Een heel goed boek. Het begint met een anekdote uit de tweede wereldoorlog, en de rest van het boek is een vervolg op die anekdote. Het verhaal gaat over een aantal mensen. De hoofdpersoon is degene uit de anekdote, de anderen zijn familie (een deel van de famieligeschiedenis wordt beschreven) en een deel is aanhang, of aanhang van de aanhang.

Wat er in het begin van het boek in de oorlog gebeurt bepaalt het leven van de hoofdpersoon Jakob Noach, zoals waarschijnlijk voor veel mensen de oorlog een deel van hun leven heeft bepaald.
Ik denk dat er wel een en ander in het boek autobiografisch is, maar niet de hoofdpersoon. ( )