Prachtig verhaal over twee Cyprioten die proberen hun liefde tot bloei te laten komen ondanks het feit dat Kostas een Griekse jongen is en Defne een Turks meisje. Het verhaal speelt deels in 1974 en in het begin van de 21ste eeuw. In die laatste verhaallijn is Ada, hun dochter, de hoofdpersoon en speelt het verhaal zich af in Londen. Ik wist niet veel van de oorlog die er op Cyprus is geweest in 1974 maar ik ben best geschrokken over hoe hevig dat allemaal is geweest.
Ada weet ook niet veel over de geschiedenis van haar ouders en als ze in de kerstvakantie een werkstuk moet maken over een ouder familielid weet ze dat ze daarvoor niet echt bij haar vader terecht kan. Die wil er nooit met haar over praten. Dat is hem verboden door de inmiddels overleden Defne.
Gelukkig voor Ada arriveert Meryem onverwacht. Zij is de zus van Defne. Ze heeft heel lang van haar ouders geen contact mogen hebben met Defne, maar nu die beiden overleden zijn, is Meryem naar Engeland gereisd om eindelijk kennis te maken maar haar nichtje.

Een andere, en zeer bijzondere verhaallijn is die van de vijgenboom. Die is in mijn ogen nog wel het belangrijkst. Haar (want het is de vrouwelijke versie) verhalen gaan over hoe de mens en de natuur van elkaar afhankelijk zijn en dat de mens zich dat nauwelijks bewust is en dat de klimaatverandering een echte dreiging is voor het ecologisch evenwicht. ( )

Confrontaties tussen de Griekse en Turkse bevolking van Cyprus drijven in de jaren 70 een jong liefdespaar uiteen en blijven een rol spelen in hun leven ( )

Over Cyprus wist ik weinig meer dan dat dit een zonnig vakantie-eiland is ergens in de Middellandse Zee. En dat het bestaat uit twee delen. Sinds ik Het eiland van de verdwenen bomen las is dat anders. De Turks-Britse schrijfster Elif Shafak geeft de lezer in dit boek namelijk een flinke geschiedenisles mee, waarin de burgeroorlog in de jaren 1970 en de nasleep daarvan centraal staan.

In het boek verweeft Shafak drie verhaallijnen: het verhaal van de verwarde Londense tiener Ada, de liefdesgeschiedenis van haar Cypriotische ouders Kostas en Defne en het verhaal van een vijgenboom. Bijzonder is dat uitgerekend het verhaal van de vijgenboom in de ik-vorm wordt verteld. Een pratende boom dus, een concept waar ik even aan moest wennen, maar dat zeker in de eerste helft van het boek goed bleek te werken. Een begrijpelijke keuze van de schrijfster ook, want een boom is noch Turks, noch Grieks en dus een neutrale vertelstem in een politiek beladen context, waarin Shafak zich als Turkse schrijfster op gevoelig terrein begeeft.

Het verhaal begint in de late jaren 2010, met de verwarde Londense tiener Ada. Midden in de geschiedenisles schreeuwt ze het uit. Waarom precies weet ze zelf ook niet. Als lezer vorm je hierover in de loop van het verhaal wel wat gedachten. Ada heeft namelijk nauwelijks besef van haar herkomst (waar de geschiedenislerares juist om vraagt). Het zwijgen van haar ouders hierover maakt dat ze een gat in haar ziel heeft. Ze voelt hun pijn, maar snapt die niet. Dat er geen contact is met familie, en dat haar moeder kortgeleden is overleden, maakt de kans op antwoorden niet groter.

Die familiegeschiedenis wordt ons als lezers wel - in losse brokjes - gepresenteerd. Dat hebben wij te danken aan tante Meryem - de zus van Ada’s overleden moeder - die voor het eerst in haar leven op bezoek komt bij Ada en haar vader. Zij vertelt Ada over haar familiegeschiedenis en cultuur. Evengoed laat ook zij veel weg, omdat ze het te pijnlijk of genant vindt, of omdat ze het gewoon niet weet. Gelukkig hebben wij als lezer daarnaast de pratende vijgenboom en een alwetende verteller die gezamenlijk het verhaal van de liefde tussen Defne en Kostas vertellen.

Kostas en Defne groeien op in Cyprus, dan nog een Britse kolonie. Ze wonen bij elkaar in de buurt en worden verliefd. Eén probleempje: Defne is Turks en moslim, Kostas Grieks en christen. Hoeveel beide bevolkingsgroepen misschien ook gemeen hebben, zo een liefde is absoluut onacceptabel. Zeker als de politieke situatie op het eiland steeds grimmiger wordt. Als een Cypriotische Romeo en Julia houden Kostas en Defne hun liefde dus geheim; ze ontmoeten elkaar stiekem, ‘s nachts, in restaurant De Blije Vijg, genoemd naar de grote vijgenboom midden in het restaurant. Totdat Kostas door zijn bezorgde moeder naar familie in Engeland wordt gestuurd en de geliefden elkaar uit het oog verliezen. Pas 25 jaar later bezoekt Kostas Cyprus weer. De liefde bloeit opnieuw op en de twee vertrekken samen naar Londen, waar ze samen een dochter krijgen: Ada. Dat klinkt als een happy end, maar dat is het zeker niet.

Ik heb een dubbel gevoel over dit boek. Enerzijds vond ik de geschiedenis die op de achtergrond speelt superinteressant. De vijgenboom als verteller vond ik origineel gevonden, en werkt in het begin goed, als de boom vanuit haar eigen perspectief spreekt en de mensen om zich heen observeert als een soort antropoloog van het menselijk ras. Dat is af en toe enorm grappig én je krijgt en passant een hele biologieles over bomen mee. Naar het einde toe kreeg ik echter meer moeite met de pratende boom, vooral toen zij de verteller werd van essentiële plotwendingen die zich buiten haar zicht afspeelden. Die informatie krijgt zij dan toegespeeld van bijen, mieren, muizen en vogels met wie ze ook hele gesprekken blijkt te kunnen voeren. Daar haakte ik af.

Hetzelfde gold voor de liefdesgeschiedenis tussen Defne en Kostas. Waarschijnlijk heb ik gewoon niet zo een romantische ziel, maar ik vind het nogal onwaarschijnlijk dat een jeugdliefde die een paar maanden duurde een kwart eeuw zou overleven. Ook vond ik het jammer dat de liefdesgeschiedenis vooral vanuit het perspectief van Kostas wordt beschreven, terwijl juist Defne het meest intense verhaal te vertellen heeft.

Ondanks die tegenwerpingen vond ik dit een interessante, originele en vooral leerzame leeservaring. En ben ik zeker van plan meer werk van Shafak te gaan lezen. ( )

Het boek beschrijft de liefde tussen 2 mensen die geboren zijn op Cyprus. De een heeft een Griekse achtergrond, de ander een Turkse. Dit was problematisch, zeker in de tijd dat het land in tweeën werd gedeeld. Daarnaast speelt op de achtergrond nog het verhaal van de eigenaren van een restaurant. Het verhaal wordt voor een deel verteld door een vijgenboom. Daardoor hoor je een deel van het verhaal dat niet door de mensen kan worden verteld. Een knappe vondst! Ondanks de verschillende verhaallijnen blijft het geheel overzichtelijk. Alleen tante Meryem komt wat minder goed uit de verf, maar dat is een detail in het geheel. De problematiek van Cyprus komt goed over, evenals de zinloosheid van de deling, de groene lijn. Het helpt zeker als je iets afweet van de geschiedenis van Cyprus van de afgelopen 50 jaar. ( )