Ik zal het maar meteen toegeven, ik heb een boon voor Theodore Dalrymple: een eigenzinnig conservatief met een scherp boerenverstand en een gezond wantrouwen tegen een overdreven geloof in de goedheid van de mens en andere luchtkastelen. Zijn boeken over zijn ervaringen als psychiater in een achterstandsbuurt van Birmingham zijn meeslepend en zijn columns, hoewel soms wat kort door de bocht, altijd de moeite van het lezen waard. Maar wat hij in dit boekje probeert –een eerder theoretisch essay over het begrip vooroordeel-, gaat hem minder goed af.

Dalrymple betoogt, heel kort samengevat, dat wij allemaal in hoge mate afhankelijk zijn van oordelen (lees waarde-oordelen) waarvan wij de correctheid aannemen op grond van autoriteit of gewoonte. De gedachte dat wij alles constant in twijfel moeten trekken en dat wij over ieder onderwerp in alle redelijkheid onze eigen opinie moeten vormen, is onzalig en onhoudbaar. Mensen zitten zo niet in elkaar. Wij hebben vooroordelen nodig, te meer daar de belangrijkste dingen in ons leven (goed en kwaad, mooi en lelijk) niet te beargumenteren zijn. Vandaar ook dat de vernietiging van het ene vooroordeel (zeg: de suprematie van de Europese volkeren) leidt tot diens vervanging door een ander (de wenselijkheid van de multiculturele samenleving bijvoorbeeld) en niet tot een toestand van vooroordeelloosheid. Het woord alleen al.

Om eerlijk te zijn: dit is allemaal niet nieuw en al eerder en beter gezegd, met name door Edmund Burke (op wie Dalrymple zwaar leunt) in zijn ‘Reflections on the Revolution in France’. Een uitzondering zijn de hoofdstukken over John Stuart Mill, over wie hij schrijft: ‘all western philosophy… is “footnotes to Plato”; all Western social policy is footnotes to Mill…..’. Dalrymple denkt dat Mill’s synthese tussen rationeel utilitarisme en romantisch individualisme, welliswaar onbedoeld, aan de basis ligt van veel van wat fout is in onze tijd: een afkeer van autoriteit, het loochenen van het eigen verleden en een overtrokken geloof in het eigen oordeel. Kortom: ‘a prejudice against prejudice’.

Het hoogtepunt van het boek is een passage die begint met een lang en hoogdravend citaat van Mill, waarin deze de lof zingt van het individu dat zich ten volle moet ontplooien en al zijn mogelijkheden moet cultiveren, daarbij alleen vertrouwend op eigen redelijkheid en inzicht, wat -volgens Mill- zal leiden tot een rijk en voldaan leven voor een ieder en tegelijkertijd, op miraculeuze wijze, tot meer cohesie en solidariteit binnen de samenleving. Waarop Dalrymple: ‘to which one can only reply, Oh, yeah?’. ( )