Met "de bres" laat Chris De Stoop (°1958) ons een partijdig en met grote betrokkenheid geschreven relaas na van het omstrengelingsconflict tussen industrie, distributie en landbouw dat de Wase Polder gedurende nu al bijna veertig jaar in zijn greep houdt. De Stoop, zelf getogen als boerenzoon in de Wase Polder in de vijfhoek Doel, Kallo, Verrebroek, Meerdonk en Kieldrecht, betrok in 1999 met de steun van het fonds Pascal Decroos voor een jaar "het Hooghuis", een herenhuis nabij de kerk te Doel met artistieke en historische pretenties. ( http://home.scarlet.be/~hlvb/het%20land%20van%20beveren/monumenten/monumentendoe... ). Met ruggesteun van die organisatie werd hem dus ruimte gelaten om een gedegen werk van "subjective journalism" af te leveren, zij het van iemand die met lede, Camusiaanse ogen registreert hoe het landschap van zijn geboortegrond met rasse schreden desintegreert. "Het Hooghuis" was een ideale uitvalsbasis om via talloze gesprekken met autochtonen en ter zake doende lectuur zijn betoog te kunnen voorbereiden. Het grootste kwaad was toen al geschied; als een vijfvingerige hand had een groot monolitisch blok zonder gezicht, in de volksmond gemeenzaam betiteld als "zij van Brussel", noem het misschien discrete lobbyisten van het grootkapitaal, hun schaduw gelegd over de vruchtbare Sint-Annapolder. Het was méér dan schaduwleggen, het was een regelrechte executie en vernietiging, en dit zonder enig verweer van de autochtone landbouwers; de Algemene Plannen van Aanleg, altijd opgesteld in de schemerzone van belangen tussen economie en politiek waren allang purper, dus industrieel, gekleurd vooraleer ze de betrokkenen bereikten, klachten kon men bij een lauwe kop koffie nog kwijt bij de doven. Wellicht het meest obscene exempel van doelloze vooruitgangsdrift van de "kaste der vooruitzienden" was de aanleg van het Doeldok ( http://nl.wikipedia.org/wiki/Doeldok ), toonbeeld van Belgische "Grands Travaux inutiles" of ook wel de duurste en meest onnutte visput van het land genoemd; het dok werd nooit in gebruik genomen, laat staan ingehuldigd.
De Stoop vertelt ons flegmatisch, met gedoseerde passie, hoe hij de landbouwstiel heeft zien evolueren gedurende de laatste decennia. Anders dan het boek van Frank Westerman, "de graanrepubliek", wat zich vooral met akkerbouw bezig houdt, doet hij ons het verhaal van de evolutie van een lappendeken van boerderijtjes, die quasi autarkisch-zelfvoorzienend waren, naar enkele grote, verticaal geïntegreerde veeteeltbedrijven, waar de boer zelf de meest kwetsbare schakel van de ketting blijkt te zijn, en uiteindelijk ook de verliezer op wiens rug alle risico's worden geladen.
In zijn beate idolatrie over de zegeningen die het dikbilras de landbouwers in de streek bracht, dit zijn zware koeien van het witblauwe ras bij wie het gen dat aanzet tot musculaire hypertrofie geïsoleerd wordt en gebruikt in kweekprogramma's, vind ik hem evenwel wat kort door de bocht gaan. De dikbilrevolutie bracht inderdaad een koeienras voort met een enorme vleesproductie; "men kon er biefstukken van snijden tot achter hun oren", aldus De Stoop, maar het blijft fokken in een gemanipuleerde dimensie; de dieren hebben zelfs een zodanig zware lichaamsstructuur dat ze niet kunnen kalven op natuurlijke manier, maar dat telkens een keizersnede dient toegepast, wat hen de weinig flatterende naam "ritskoe" bezorgde. In Zweden bijvoorbeeld moet men niets weten van dergelijke overbouwde superrassen, verkregen door kunstmatige inseminatie en embryo-transplantaties, en deze Scandinaven hebben toch al in velerlei domeinen blijk gegeven over een wetgeving te beschikken die geen enkele etische dimensie schuwt. Een dier op de wereld brengen met een dergelijke geconditioneerdheid is al een lijden op zich, me dunkt.
In de laatste decennia trof de blinde onteigeningswoede iedereen, van welgestelde hereboer tot eenvoudige arbeider. De boer verloor zijn fraaie hoeve annex landerijen om ruimte te maken voor de havenuitbreiding, de muren van het rijtjeshuis van de arbeider werden aangevreten door wakte van het vele baggergeweld en onbewoonbaar verklaard. De pijn die de onteigening teweegbracht kon door geen enkele onteigeningscommisaris gelenigd worden, welke cheque hij dan ook uitschreef. Men voelde zich verjaagd en aangeschoten wild, verdreven van vruchtbare gronden die men generaties lang gewogen,geproefd en liefdevol van namen voorzien had. Veel jongeren die normaal de erfopvolging uitmaakten ontwortelden en trokken noodgedwongen naar de fabriek of elders. Het beklijvende slotbeeld van Nikita Mikhalkov's film Urga waar de jongste telg van generaties mongoolse steppenbewoners noodgedwongen in een benzinestation gaat werken is ook hier niet uit de lucht. Het verstedelijkingsproces van rurale en ongerepte gebieden blijkt een mondiale problematiek die veel menselijk leed en persoonlijke drama's veroorzaakt. Het haalt wellicht de kranten niet, maar ook de Doelkwestie dreef enkelingen tot de wanhoopsdaad.
"De bres" is een meersporig en gevarieerd boek, een nuchter, sommerend relaas van ondoordacht handelen en onverschilligheid
tegenover een levenswijze die levenslang in de streek gedijde. Dat iemand als Chris De Stoop ons het relaas doet van de teleurgang van de Doelse Polder is een geschenk; als boerenzoon en autochtoon doorvoelt hij zijn thema's. Bovendien schets hij ons geen agrarisch Arcadië, maar een doorleefd beeld van wat in een boerenhoofd omgaat; het juiste ritme pogen te vinden tussen wat de natuur geeft en neemt, en desondanks erin te slagen om ervan te leven. ( )