David Wijnbeek (1842-1932) 2022 prijs: € 8,45.

David Wijnbeek werd geboren op 8 juni 1842 teLeiden, als oudste zoon van David Wijnbeek en Jacoba van Kampen. Hij overleed op 27 april 1932 te Bussurn. David Wijnbeek groeide op in een middenstandsgezin. Zijn vader was boekbinder en boekhandelaar in Leiden. Een aantal familieleden was werkzaam in het onderwijs. Zijn oudoom Henricus Wijnbeek (1772-1866), die inspecteur van het middelbaar- en lager onderwijs en de Latijnse scholen in Nederland was, heeft grote invloed gehad op de beroepskeuze van de jonge David.

David Wijnbeek was aanvankelijk werkzaam als onderwijzer in Leiden en daarna in Amsterdam, "als eerste secondant aan het Instituut van de heer Vethake". Op 24-jarige leeftijd werd hij in 1866 benoemd tot hoofdonderwijzer van de eerste christelijke school in Zwolle. In 1844 was voor het eerst een verzoek gedaan om in Zwolle een 'vrije school' op te richten. Het verzoek werd afgewezen. Na de grondwetsherziening van 1848 werd het geven van onderwijs vrij. Mede dankzij de bemoeienissen van Groen van Prinsterer, die in 1850 namens het kiesdistrict Zwolle in de Tweede Kamer was gekozen, kon op 31 oktober 1850 een bijzondere school in Zwolle worden opgericht. Zijn nieuwe betrekking was een echte uitdaging voor Wijnbeek, omdat hij nu een belangrijke rol kon spelen in de opbouw van het christelijk onderwijs in Zwolle. Hij zou de functie tot 1908 bekleden.

Bij zijn komst in Zwolle trof hij een ouderwetse school met zestig leerlingen aan. Het schoolgebouw voldeed volstrekt niet aan de eisen die daaraan werden gesteld. Wijnbeek wilde snel verbeteringen doorvoeren. Het schoolbestuur nam aanvankelijk een afwachtende houding aan, maar na enige tijd mocht Wijnbeek de bestuursvergaderingen bijwonen. De hoofdonderwijzer stelde onder meer aan de orde dat het aantal leerlingen te hoog was in verhouding tot de grootte van de school, dat de schoolbanken voor de leerlingen van de hogere klassen te klein waren, dat de ventilatie slecht was, dat de schoolborden moesten worden vervangen en dat de kachels niet goed werkten. Tal van zaken vroegen om een oplossing en als het bestuur niet snel genoeg reageerde, kwam Wijnbeek er net zolang op terug tot het vraagstuk naar tevredenheid was opgelost.

Ook het onderwijsprogramma werd door Wijnbeek aangepast. Hij voerde in dat er Duits en Engels gegeven werd in plaats van Frans, onder voorwaarde dat het schoolgeld niet verhoogd werd. De school kreeg snel een goede naam in Zwolle. Het waren niet alleen kinderen uit het gereformeerde milieu die de school bezochten, maar ook kinderen van andere gezindten. Een groot aantal leerlingen van 'minvermogende' ouders bezocht de school tegen een verlaagd schoolgeld. Vanaf 1857 moesten de voorstanders van bijzonder onderwijs nl. alle kosten zelf betalen, de gebouwen, de salarissen en de leermiddelen. In deze tijd is een aantal verenigingen opgericht ter ondersteuning van het onderwijs, zoals de Vereniging van Christelijke onderwijzers en de Unie 'Een school met den Bijbel'.

Wijnbeek deed het zo goed dat er steeds hulponderwijzers waren die verzochten bij hem in de kost te mogen zijn. Veel van zijn hulponderwijzers verlieten na enkele jaren de school om ergens anders hoofdonderwijzer te worden. Wijnbeek zelf kreeg in 1870 het eervolle aanbod om hoofd van een school in Dordrecht te worden. Het schoolbestuur wilde Wijnbeek graag voor Zwolle behouden en zegde hem uitbreiding van de school toe. Met de instemming van de kerkeraad ging men op zoek naar een groter schoolgebouw. In 1871 werd het voormalige pand van de gereformeerde gemeente in de Goudsteeg in gebruik genomen als schoolgebouw. Door de uitgifte van aandelen had men het benodigde geld bijeen gekregen. In de school waren ondergebracht een dagschool en een avondschool voor gewoon lager onderwijs en een school voor meer uitgebreid lager onderwijs. Op 14 augustus 1871 werd de nieuwe school in gebruik genomen.

De school in de Goudsteeg werd de moeder van vele dochters. In 1907 werd de Groen van Prinstererschool in de Schoutensteeg opgericht. In 1959 werd deze school, waar de dichter Willem de Mérode onderwijzer is geweest, verplaatst naar de Zeven Alleetjes. De school aan de Middelweg werd in 1920 in opdracht van het Bestuur der Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs te Zwolle gebouwd. Deze school kreeg in 1930 de naam Dr. H. Franssenschool. De school in de Goudsteeg kreeg in 1931 de naam D. Wijnbeekschool en werd een inrichting voor UL o-onderwij s. De school werd gesloopt in 1973 om plaats te maken voor het nieuwe stadhuis van Zwolle.

Wijnbeek heeft talloze bestuurlijke functies in het christelijk onderwijs vervuld. Van 1878-1894 en van 1897-1906 was hij hoofdbestuurslid van de Vereeniging van Christelijke onderwijzers en onderwijzeressen in Nederland en Overzeesche Bezittingen. Het grootste deel van zijn hoofd-bestuurslid-maatschap was hij eerste secretaris. Hij was voorzitter van de afdeling Zwolle van die vereniging. Van 1890-1895 en van 1899-1908 was hij lid van de 'Schoolraad voor de Scholen met den Bijbel' en tot 1920 was hij bestuurslid voor de Unie 'Een school met den Bijbel' etc.

Wijnbeek kan als een van de vooraanstaande christelijke onderwijsmensen worden beschouwd tijdens de schoolstrijd. Daarnaast vervulde hij ook in andere verenigingen bestuursfuncties. In 1908 was hij de initiatiefnemer om tot oprichting te komen van een bibliotheek ten dienste van het christelijk onderwijs. Waardering voor zijn werk bleek bij gelegenheid van zijn 25- en later 4O-jarig hoofdonderwijzersjubileum. In 1902 erkende de regering zijn verdiensten door hem te benoemen tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Na zijn pensionering verhuisde Wijnbeek naar Amsterdam waar hij diverse bestuurswerkzaamheden voor vijf gereformeerde scholen verrichtte. Ook had hij enige tijd zitting in de plaatselijke schoolcommissie.

De laatste jaren van zijn leven bracht Wijnbeek in Bussum door. Bij zijn overlijden schreef de Gereformeerde Kerkebode uit Zwolle: "David Wijnbeek was voor ons, zijn jongere tijdgenoten, de levende schakel die ons verbindt aan de periode waarin schitterden de baanbrekers van het Reveil, de geestelijke opwekking waaraan het Christelijk onderwijs hier te lande zijn ontstaan te danken heeft". David Wijnbeek huwde op 9 mei 1866 te Leiden met Geer-truy Johanna van Dorp (1838-1894). Het echtpaar kreeg dertien kinderen, onder wie Johannes (zie Overijsselse Biografieën l, 194-197). David Wijnbeek hertrouwde op 5 augustus 1896 met Gertrude Marie Breebaart (1849-1902).

Auteurs: H.J. Aarts en J.J.A. Meyerink-Wijnbeek

uit: Overijsselse Biografieën ( )