Samuel IJsseling (1932–2015)

Ik heb het genoegen kunnen smaken om lang, lang geleden aan de Leuvense universiteit een cursus “vraagstukken uit de filosofie” te volgen bij Samuel IJsseling. Dat was een fascinerende, maar tegelijk bevreemdende ervaring. We zagen IJsseling ijsberend over en weer gaan op het kleine verhoogje in de zaal, de hele tijd in dialoog met zichzelf: voor ons leek hij van de hak op de tak te springen, van vraag naar vraag, waarbij hij telkens het antwoord zelf op probeerde te formuleren, maar dat antwoord leidde telkens weer tot een andere vraag, en weer een lange, zoekende monoloog.
We moeten eerlijk zijn: hoe intrigerend en authentiek IJsseling ook was, een origineel denker was hij niet. Zoals nawoord-schrijver en bezorger van dit filosofisch testament Erik Meganck schrijft, was IJsseling absoluut de ambassadeur van het Franse denken in Vlaanderen, en in het bijzonder van Jacques Derrida (1930-2004). In de tijd dat ik hem als docent had, was het in zijn lessen al Derrida, en alle postmodernisten rond hem, wat de klok sloeg. Meganck probeert IJsseling, en met hem Derrida in zijn nawoord te situeren in de grote filosofische evolutie weg van de éne waarheid, en dat is zeker juist: de postmodernisten openden mee de ogen voor de onverbrekelijke relatie tussen taal en werkelijkheid (of beter: tekst en werkelijkheid). Dat was een relevante correctie op de absolute metafysica die al een tijdje onder vuur lag. Alleen, wat ik bij IJsseling, en veel anderen kon waarnemen is een verabsolutering van die tekstualiteit: alles was tekst, alles was tekstualiteit, alle teksten verwezen naar andere teksten, en dat was gewoon alles wat er nog te zeggen was.
Intussen beseffen we dat ook dit een reductionisme was, en is de filosofie gelukkig weer een eind verder geschoven. We mogen de postmodernisten (van vooral de Franse school) dus zeker dankbaar zijn, maar ook zij hadden hun gebreken. En dat verdere stadium is bij IJsseling - voor zo ver ik kan inschatten op basis van dit bundel essays, niet meer aan bod gekomen.
Dat neemt niet weg dat IJsseling’s essays over de tijd, het schrift en het verschil best prikkelend en interessant zijn. Maar dat is het ook maar: een goed doordacht samenraapsel van interessante beschouwingen, een vertrekpunt, gebaseerd op eeuwenlang Westers reflectie over onze complexe werkelijkheid, en dan vooral op de Franse school in de jaren 1970 en 1980. IJsseling was in die zin een echte pedagoog, eerder dan een filosoof.… (meer)

In 2015 overleed Samuel IJsseling, kort nadat hij zijn laatste boek had voltooid. Het interesseerde hem niet of een filosoof gelijk heeft: ‘Wat ik eindeloos veel boeiender vind als ik een filosoof lees, is te zien hoe het verhaal dat hij vertelt in elkaar zit.’ Voor IJsseling moet filosofie aansluiting zoeken bij de ervaring. ‘Ze moet een verhaal kunnen vertellen aan reëel bestaande mensen.’ Dat is wat hij een leven lang heeft gedaan, getuige 'De tijd, het schrift, het verschil'.
IJsseling kon als geen ander ogenschijnlijk ondoordringbare teksten in mensentaal uitleggen.

In een uitleiding schetst filosoof Erik Meganck een portret van IJsseling en zijn belang voor het denken in Vlaanderen en Nederland.

‘De grootste filosoof van de Lage Landen.’ Dirk de Wachter

Over 'Dankbaar en aandachtig':
‘Een boek dat je naar mijn mening met de nodige bedachtzaamheid moet (her)lezen.’ Liberales

Samuel IJsseling (1932-2015) was tot 1997 hoogleraar aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte van de KU Leuven.
Hij was ook directeur van het Husserl-Archief.
Hij publiceerde over de Griekse goden, Nietzsche, Heidegger en de postmoderne Franse denkers, die hij introduceerde in de Lage Landen. Tot zijn bekendste werk horen 'Retoriek en filosofie' en 'Drie godinnen'.
Over IJsseling publiceerde Ger Groot 'Dankbaar en aandachtig. In gesprek met Samuel IJsseling'.

Recensie(s)

De Nederlandse filosoof Samuel IJsseling (1932-2015), voor een groot deel van zijn leven werkzaam aan de Universiteit van Leuven, is afgelopen voorjaar overleden. Met deze publicatie worden zijn werk en persoon herdacht. Het boek bestaat uit drie, door IJsseling zelf onafhankelijk van elkaar geschreven artikelen, overeenkomend met de drie hoofdthema's van zijn werk: over het grote belang van ervaring tegenover conceptuele analyse, hetgeen we kennen uit de fenomenologie, over de grote rol van het schrift en daarmee van de retorica, wat hem met Nietzsche verbindt, en over zijn voorkeur voor het particuliere, niet-systematische boven de theorie, waarmee hij zich plaatst in de traditie van het Franse postmodernisme. Een necrologie sluit het geheel af. Het boek is erg interessant en toegankelijk genoeg voor de algemene lezer.… (meer)