Sándor Márai (1900–1989)

Een autobiografie in een wereld (Europa) die verandert en dit in de periode voor en na de WO I. Zijn gelukkige jeugdjaren beschrijft de auteur in het eerste deel van dit boek. Hij bespreekt de burgerlijke cultuur, met beschaafde omgangsvormen en het streven naar een culturele en morele verfijning. In het tweede deel is de oorlogsperiode voorbij; hij studeert in Duitsland, werkt als journalist, is jong en 'geniet' van de ontregelde wereld van inflatie.... Hij ontvlucht deze verwarde wereld in Duitsland en leeft dan berooid in Frankrijk, Londen en ook in Italië... Hij vergelijkt de volkskarakters in deze landen, vrij stereotiep maar zijn visie is gemiddeld genomen wel correct. (Hier vallen sommige recensenten over).
Uiteindelijk reist de auteur terug naar zijn geboorteland waar hij terug rust vindt in zijn schrijven, en een balans zoekt tussen journalist en romancier.
Dit alles speelt zich af in de woelige jaren voor en na de oorlog, maar in heel het boek haalt hij maar even de opkomst van het fascisme aan.
Hij schrijft veeleer over een wereld die verdwenen is. Enerzijds lezen we over het leven van de gegoede burgerij en daarnaast over het proletariaat. Marai bekent zich niet thuis te voelen binnen de burgerij, omdat hij schrijver wil zijn : op zoek naar de waarheid waarbij hij dan constateert dat hij bij niemand hoort. Hij is afstandelijk en bekritiseert de maatschappij met de klassenverschillen. Overal ziet hij dat de kuddegeest haar stempel drukt op elk gebied waar men de verfijnde beschaving met zijn idealen nastreefde.
Vermits het hele boek erg persoonlijk en gevoelig geschreven is en de gruwel van de oorlog niet vermeld wordt, is derhalve dit boek waarschijnlijk niet met een historische correctheid geschreven. Marai beschrijft eerder hoe hij de beschaving in zijn evolutie ziet veranderen in een groot verval... Dit fenomeen heeft de schrijver waarschijnlijk gedreven tot een zwerftocht door een deel van Europa want hij voelde zich op elke plaats waar hij zich enigszins integreerde, toch als een vreemdeling die niet thuishoorde in dat lokale wereldbeeld... Prachtige literatuur die het menselijk klimaat beschrijft in die moeilijke jaren.… (meer)

De stijl van Márai is eenvoudig en effectief. Ieder woord doet er toe. Ook de structuur is slim in elkaar gezet. Voornamelijk monologen in de eerste persoon, maar hier en daar laat hij plompverloren iets vallen over de afloop en krijgen we nieuwe details over het verleden. Zo schetst hij heel elegant fragmentarisch het hele verhaal. Het deed me bij het lezen denken aan Kafka (zelfde tijd, zelfde cultuur, vergelijkbaar taalgebruik).

Dan de plot. Die is simpel: Eszter is twintig jaar geleden door haar geliefde in de steek gelaten. Hij is een charmante oplichter die bij werkelijk iedereen nog wel wat schulden heeft staan. Hij kondigt plotseling aan langs te komen en al op pagina 1 weten we dat dat niet goed af gaat lopen voor Eszter. Hoe meer we lezen over het verleden, hoe zekerder we weten: die Lajos moet je geen hand geven zonder na afloop je vingers na te tellen. En toch horen we halverwege al dat Eszter aan het eind van die dag haar enige bezit, het ouderlijk huis met de groentetuin waarvan ze leeft, zal overschrijven aan Lajos. "Waarom?!" denk ik dan als lezer en vol spanning las ik verder om te zien wat voor konijn uit het verleden er nog uit de hoge hoed zal komen of wat voor slinkse truuk Lajos zal uithalen. Maar die afloop viel me erg tegen. Iets met noodlot en "het heeft zo moeten zijn". Ik heb de laatste paar hoofdstukken nog eens opnieuw gelezen; ik snap het niet. Ik kan me er niet in verplaatsen. Voor mij voelt het psychologisch ongeloofwaardig.… (meer)

Merkwaardig boek, het verhaal is erg simpel. Een oudere man, een ambtenaar, krijgt bezoek van een vrouw die hem vraagt haar te helpen aan een verblijfsvergunning. Het is 1943, in Boedapest. Zij is een Finse, ze heet Aino Laine, dat betekent Ene Golf. Ze is haar ouderlijk huis kwijtgeraakt door een bombardement. Ze lijkt als 2 druppels water op de geliefde Ili van de man, die zelfmoord heeft geplaagd. Deze Ili was de geliefde ook van een professor in de chemie. Deze professor heet Aino doorgestuurd naar de man. Ze gaan samen naar de opera en beleven een vreemde avond samen in het huis van de man. Deze wil eigenlijk dat ze bij hem blijf5, zijn geliefde is teruggekeerd. uiteindelijk gaat ze toch weg. Het hele verhaal is eigenlijk een eenzijdige dialoog. De man praat, tegen zichzelf en tegen Aino, over de liefde, het leven, de oorlog. Allemaal filosofisch, in erg lange zinne, soms moeilijk te volgen maar steeds zo intrigerend dat ik wel door las. Toch indrukwekkend.… (meer)