Oleg Pavlov (1970–2018)

Het betreft een ogenschijnlijk autobiografische vertelling van Pavlov, die in de leninistische Sovjetstaat als soldaat dienst gedaan heeft in een strafkamp in de steppen van Kazachstan. Dit kamp bestond nog rond 1990. Vandaar is hij wegens 'afwijkende ideeën' overgebracht naar de Psychiatrie... Dit boek mag niet met westerse instelling gelezen worden; het is typisch Russische literatuur.
De hoofdfiguur is Kapitein Chabarov en heeft als taak : aanleveren van bewakers voor het nabijgelegen goelagkam en tevens zorgen voor en toekijken op de politieke bewustwording van de soldaten. Deze compagnie moet overleven met aangeleverde aardappelen, vaak nog rot... De aardappel was erg belangrijk: men maakte er pannenkoeken, pure en wodka van.
Door gebrek aan aardappelen bedenkt Chabarov de knollen te poten om op deze manier hun etensvoorraad te vergroten. Dit kan niet voor de overheid en dan is dit nu typisch Russisch:
- een absurditeit die wij niet voor mogelijk kunnen houden
- verantwoordelijkheid nemen door het individu is een 'revolutionaire' houding (nog steeds)
- iets ondernemen zelfs om te overleven, dus voor jezelf zorgen is zeker niet gewenst: de staat weet wat goed voor u is
- er heerst een plan-economie
- angst voor de oversten
- uiteraard het leger : bevel is bevel, onvoorwaardelijk.(= zonder redelijkheid)
- corruptie binnen de 'sterke' hiërarchie: de gewone soldaat-korporaal die de kolonel, luitenant en commandanten weet te chanteren
- ook de schrijfstijl is kenmerkend:
bizarre stijl, hilarisch en cryptisch
de ironie bij de beschreven realiteit
de steeds onderliggende zwaarmoedigheid
fysische beschrijvingen van klimaattoestanden, die door de lezer haast voelbaar worden..
poëtische woorden die het verhaal kleuren
misschien voor de westerling een bepaalde overdrijving (...)
insinueren van onderliggende angst , grimmigheid, spanning en onderdanigheid
de laconieke benadering door de schrijver, ondanks zijn onderliggende ironie
Het verhaal is voor de westerling gemakkelijk te lezen, misschien met een zekere reserve, maar voor wie de Russische cultuur en literatuur aanleunt is deze 'parabel' een knap boek, mooi geschreven. Een aanrader!… (meer)

De aardappels en de staat begint veelbelovend. De achterflap belooft verder ook nog Catch-22. De aardappelteelt die op eigen initiatief en zonder voorafgaande toelating wordt begonnen, lijkt dat aanvankelijk te gaan inlossen. Maar Pavlov, die voor dit boek de belangrijkste Russische literatuurprijs bedeeld kreeg, is Joseph Heller niet. En Chabarov is geen Yossarian.

De personages in De aardappels en de staat botsen voortdurend tegen elkaar op, ze komen op hun stappen terug, ze doen maar wat. Spelen nu eens de ene rol en dan weer de andere. Er is humor, maar ze is plaatsvervangend, als waant ze zich schaamte. Er zijn knappe beschrijvingen, spitse beelden, maar er zijn ook vele luie beschrijvingen, veel afgestompte beelden. De roman verzandt. Halverwege begon ik het ding te lezen als een deurenkomedie. De zinnen, de personages. Knal, knal, knal. Nu eens kijk je rechts, dan weer moet je links kijken. Nu eens gaat het hier over, dan weer hebben we het ergens anders over. Nu eens bevinden we ons hier, dan weer daar, of nee, toch hier. Nu eens dit detail opgemerkt, dan weer alleen maar grote lijnen. Missen we nog een personage om een gat te vullen? Dan sleuren we die er toch gewoon snelsnel bij. Links het podium op, rechts er weer af! Eventjes kreeg ik er zowaar weer plezier in. Tot ik me herinnerde dat ik een broertje dood heb aan deurenkomedies … Achteraf bedenk ik dat ik het waarschijnlijk beter als een filmscript had gelezen.

De lof voor de Engelse editie is alom, de Franse editie werd geshortlist. De Angelsaksen en Fransozen lazen, lijkt het, een ander boek. En misschien was Kapitein van de steppe wel een betere titel geweest …… (meer)