Mooi verhaal. Maar te sentimenteel èn m.i. over het het paard getild. Sociaal: het afstand nemen van de maatschappelijke orde zal voor die tijd als bijzonder overkomen in de literatuur; asociaal en eerder vijandig om zich te handhaven. Ook de bindingsangst is eerder controversieel in de literatuur uit die tijd. Deze sociale en psychologische attitudes zijn vandaag haast normatief in onze maatschappij. Wij kennen of willen onze buren heden niet meer kennen: ieder voor zich. Het zich afzetten en bekritiseren van de maatschappelijke orde. En kijk naar de vrijwillig gekozen eenoudergezinnen. Is het om die redenen dat ik grotere verwachtingen had van dit boek? De oude meesters in de Russische literatuur zijn ook ouderwets, maar hun psychologische insteek en hun literaire waarde scoren veel hoger... Voor mijzelf is Lermontov dan toch tweederangs... ( )

De schilderachtige setting van dit boek, de door de Russen gekoloniseerde Kaukasus-regio, voerde me onmiddellijk terug naar de verhalen van Poesjkin en het vroege werk van Tolstoi. Maar Lermontow’s unieke insteek is de vernuftige manier waarop hij zijn protagonist, de amorele Russische officier Petsjorin/Pechorin ten tonele voert: eerst via verhalen door derden, dan via een korte eigen ontmoeting en tenslotte door dagboekfragmenten van Petsjorin zelf. Dat geeft een gelaagdheid aan het verhaal die je als lezer mee in de roman zuigt en niet meer loslaat. Knap gedaan, voor een roman gepubliceerd in 1840, dus nog voor de bloeiperiode van de Grote Europese Roman.
Ik kan me best inbeelden waarom Dostojevski zo enthousiast was over dit werk: Lermontov heeft van Petsjorin bijna dezelfde cynische, amorele en tegelijk dubbelhartige, aantrekkelijke en weke figuur gemaakt als veel van de protagonisten van de latere grootmeester, een echte ‘bad-ass’. Vooral de introspectieve pagina’s in het dagboek van Petsjorin getuigen van een diep psychologisch doorzicht in een verdoemde ziel. Uiteraard bereikt Lermontov nog niet het diabolische niveau van Dostojevski, maar hij komt er wel dicht bij. De vroeg-romantische inslag van zijn verhaal, met het accent op natuurbeschrijvingen en dramatische zielenroerselen, stoot ons nu misschien wel een beetje af, maar dat belet niet dat dit toch wel een indrukwekkende roman is. Ik ben zelfs geneigd hem hoger in te schatten dan Poesjkin. Het enige spijtige is dat ik het moest doen met de vertaling van Aleida G. Schot, uit 1977, met een Nederlands taalgebruik dat toen al helemaal verouderd was. ( )