Lana Bastasic

Het lijkt een simpel verhaal dat Dana Bastasic vertelt: Sara en Lejla, twee jeugdvriendinnen, hebben elkaar al 12 jaar niet meer gezien of gesproken, en gaan dan samen op een roadtrip van Mostar naar Wenen. Maar onder de oppervlakte van dat simpele verhaal broeit er van alles. Want de twee jeugdvriendinnen zijn elkaar niet zomaar uit het oog verloren. En er is een reden voor deze hereniging en voor de bestemming. Heel gezellig is het dan ook niet.

Sara is de verteller van het verhaal. Tijdens de reis die ze samen met Lejla maakt, reflecteert ze op hun vriendschap, hoe die begon en hoe die ten einde kwam. Eigenlijk gaat het boek meer daarover dan over de reis die ze nu samen maken. Het is fijn dat het af en toe wél over die reis gaat, want die levert wat luchtige momenten op, ook al hebben de twee elkaar bijna niks meer te zeggen.

Uit Sara’s verhaal komt vooral naar voren dat er een groot verschil in karakter is tussen de twee vrouwen. Lejla is impulsief en extravert, terwijl Sara beheerst is en introvert. Toch is er meer aan de hand, iets wat Sara alleen indirect benoemt, maar dat een enorme impact op haar en op de vriendschap met Lejla heeft gehad. Dat ook verklaart waarom Sara het gevoel krijgt een zwarte ondoordringbare mist in te rijden als ze dichter bij haar geboortestad komt. Dat ze in het buitenland is gaan wonen, ook al zal niemand daar haar ooit helemaal begrijpen. Dat ze geen contact meer wil met haar moeder. Dat iets is de oorlog.

Sara en Lejla groeiden namelijk op in Banja Luka, in Bosnië, in de jaren ‘90. Wat ik me uit die tijd herinner zijn de gruwelijke berichten over genocide en verkrachtingen. Dat was ook de reden dat ik er een beetje tegenop zag om dit boek te lezen. Maar die dingen komen in dit boek niet expliciet voor. Het zit hem meer in de details. Bijvoorbeeld dat de Serviërs in Banja Luka steeds meer terug grepen op hun al lang vergeten tradities (de Servische Sara moet ineens gedoopt worden). Of dat andere etnische groepen zodanig geïntimideerd werden dat sommige mensen hun naam veranderden om Servischer over te komen (Lejla werd Lela). Dat Sara’s ouders liever zagen dat zij een ander (Servisch) meisje als vriendin koos. Dat Lejla’s oudere broer zomaar verdween en dat de lokale politie (Sara’s vader!) geen enkele moeite deed om hem te vinden.

De taal in het boek is heel poëtisch: de tekst is doorspekt met metaforen en associaties. Ik denk dat je van taal moet houden om dit boek echt te kunnen waarderen, vooral omdat er niet heel veel gebeurt. Het is eerder wat overpeinzend en meanderend. Het mooie aan dit boek vind ik dat er zoveel ongezegd blijft, en open voor interpretatie. Tot en met het behoorlijk open einde aan toe. Je kan er het verhaal van het uiteenvallen van Joegoslavië in lezen, maar net zo goed kan je het lezen als de analyse van een vriendschap of een mysterieus sprookje.… (meer)