(1) Een schrijver met writer´s block koopt van een andere, oude schrijver een muze. Ze heet Kalliope en in het Griekse pantheon is ze verbonden met de epische dichtkunst, of, vrij vertaald naar onze genreconventies: fictionele verhalen. Net als haar zusters inspireert Kalliope de mensheid tot het scheppen van kunst. In dit verhaal inspireert ze specifiek haar bezitter: de schrijver met het writer’s block, die, wanneer hij Kalliope heeft verkracht, geen writer’s block meer heeft. De ideeën wellen onstuitbaar in hem op, met prachtige romans tot gevolg: hij wordt er rijk en beroemd mee. Natuurlijk roept Kalliope haar vrienden uit de godenwereld op om haar te helpen, maar die lijken daartoe niet in staat – waarom precies ben ik vergeten en ik vond het ook niet zo geloofwaardig. Hulp doemt pas op in de gedaante van Dream, ofwel The Sandman. Hij is een oude geliefde van Kalliope en zet zijn wrok opzij om haar uit de immorele klauwen van de schrijver te redden. Bij wijze van poetic justice neemt Dream de schrijver zijn ideeën niet af: hij vermenigvuldigt ze, zodat ze als een mitrailleur zijn brein bestoken en hem krankzinnig maken.

Eigenlijk een simpel verhaal: een verkrachter krijgt zijn verdiende straf. Het thema “waar komt inspiratie vandaan” geeft enige diepte, evenals de ambivalente verhouding tussen Dream en Kalliope en het spiegeleffect tussen de oude en de nieuwe schrijver. Het mooist zijn misschien nog de reeksen ideeën die aan het slot uit de schrijver spuiten: ‘A city in which the streets are paved with time. A train full of silent women, plowing forever through the twilight. (…) Aureolus Theophrastus Bombastes Paracelsus and Raymond Lulli were the same man.’ Etcetera. Dat is mooi en inventief, maar de sfeer die na lezing bij mij bleef hangen was toch die van sensatiebelustheid: vooral de plaatjes van verkrachting en de smekende Kalliope, maar ook het bloed op de handen van de schrijver als hij, in zijn gekte, met zijn vingers zijn ideeën op de muur heeft willen schrijven.

(2) Duizenden, of in elk geval: heel veel, katten verzamelen zich ’s nachts op een kerkhof waar ze worden toegesproken door een kat met een droom. Hij vertelt over een tijd waarin katten groot waren, mensen klein en de machtsverhouding omgekeerd was. Die tijd kan opnieuw komen! Dit verhaal is een gedachtenexperiment en een soort grap: je bent vertederd door je kat, maar misschien droomt hij ervan om op jou te jagen zoals hij op merels jaagt. Tja, wie weet. Ik werd niet echt meegesleept door dit gedachtenexperiment. Maar de plaatjes van het nachtelijk kerkhof zijn mooi.

(3) A Midsummer Night’s Dream ontleent zijn titel aan het gelijknamige stuk van Shakespeare en gaat over de totstandkoming van dat stuk. Het heeft hetzelfde thema als het eerste verhaal: waar komen de ideeën van een schrijver vandaan. In dit verhaal schrijft Shakespeare twee stukken in opdracht van Dream. In de stukken moeten feeën voorkomen, zoals inderdaad het geval is in Shakespeare’s A Midsummer Night’s Dream. Shakespeare denkt dat hij de stukken op eigen kracht heeft geschreven, maar dat is niet zo: Dream inspireerde hem. En Shakespeare moet daarvoor betalen met zijn zoon Hamnet, die zal overlijden – tenminste: dat Hamnet overlijdt is een historisch feit, en dat dat onderdeel is van een Faust-achtige constructie wordt gesuggereerd. Wat we vernemen van Dream over de toedracht is raadselachtig: ‘Will did not understand the price. Mortals never do. They only see the prize, their heart’s desire, their dream… But the price of getting what you want, is getting what you once wanted.’

Misschien suggereren deze woorden meer diepte dan ze echt bevatten, en misschien is dat wel vaker het geval bij Gaiman’s verhalen. Ze gaan over dood en seks en de krochten van de menselijke geest. Er komen goden en mythologische figuren in voor, wat niet alleen belezenheid suggereert maar ook affiniteit met andere dimensies van ons bestaan. Opnieuw Dream: ‘Things need not have happened to be true. Tales and dreams are shadow-truths that will endure when mere facts are dust and ashes, and forgot.’ Als ik deze verhalen lees ben ik gefascineerd, mijn aandacht wordt vastgehouden, het is alsof me iets beloofd wordt. Maar uiteindelijk heb ik niet het gevoel dat me iets essentieels is meegedeeld, en als ik het verhaal ga ontleden kom ik uit op eenvoudige cliché’s.

Wat niet wil zeggen dat dit verhaal een eenvoudig cliché is. Het is de interactie tussen de personages die Gaiman’s verhalen – los van hun ambitieuze ‘wijsheid’ – leven en complexiteit geeft. De toneelspelersgroep van Shakespeare zien we flirten en ruzieën, evenals de feeën die naar het toneelstuk komen kijken. De vanzelfsprekendheid waarmee bovennatuurlijke figuren interacteren met gewone mensen is charmant.

Het mooiste moment is de binnenkomst van de feeën. Shakespeare en zijn compagnie begeven zich door het – prachtig getekende – groene heuvellandschap van East Sussex. Op één heuvel is de beroemde Long Man of Wilmington te zien, een enorme kalktekening die voor velen mythologische of bovennatuurlijke uitstraling heeft. Gaiman buit dat charisma uit: in zijn verhaal komt de Long Man in beweging en opent, in de groene heuvel, een deur waardoor de feeën, vanuit hun andere wereld, op Aarde stappen. Het is een krachtig beeld dat lang blijft hangen.

(4) Sensatiebelust noemde ik Gaimans verhalen en dat gaat ook op voor het verhaal over Element Girl, een comicheldin uit de jaren zestig. In Gaimans Façade is ze al lang geen heldin meer, maar een uitgerangeerd triest geval. Haar naam is Rainie en er is iets gruwelijk mis met haar gezicht: het is afgebladderd of iets dergelijks. Alleen met kunstgezichten durft Rainie zich op straat te vertonen, maar de kunstgezichten laten na een tijdje los waardoor ze in al haar afzichtelijkheid geëxposeerd wordt. Nadat ze om deze reden is weggevlucht uit een restaurant, bevindt Rainie zich wanhopig en suicidaal op haar kamertje. Maar hoe pleeg je zelfmoord wanneer je Element Girl bent en dus onsterfelijk? Gelukkig verschijnt Death ten tonele, het zusje van Dream. Deaths advies grijpt terug op het comicverleden van Rainie: blijkbaar dankte ze haar superkrachten aan Ra, de zonnegod, en kan ze die krachten weer naast zich neerleggen door recht in de zon te kijken. Het plan slaagt, maar zal voor anderen dan comic fans een beetje uit de lucht komen vallen. Niettemin, het verhaal is groter dan de Element Girl feitjes en weetjes. Dit verhaal gaat over eenzaamheid en wanhoop, over het gevoel een freak te zijn en over het verlangen naar verlossing in de dood. Ik kende Death al uit het slot van deel 1 (Preludes and Nocturnes), waar ze enkele mensen vriendelijk doch beslist uit het leven wegnam. Nu maakt ze dus een einde aan Rainie’s misère. Al mijn zuinige woorden over Gaimans sensatiebelustheid ten spijt: als hij over doodsverlangen spreekt (zoals ook in Neverwhere en American Gods) dan ben ik op zijn hand, want hij doet dat overtuigend en empathisch. ( )