Stefan BrijsBesprekingen

Een leraar kijkt terug op een periode in zijn leven, waarinhij hecht bevriend was met een vrouw die net als hij teleurgesteld was in de liefde, maar die heel anders met die ervaring omging

Er zijn al heel wat romans verschenen over de Eerste Wereldoorlog en de vaste ingrediënten zijn daarbij altijd het aanvankelijke enthousiasme van de vrijwilligers, de ontgroening, de verschrikkingen in de loopgraven en het verlies van alle illusies. Deze roman neemt van die ingrediënten uiteraard ook een aantal voor zijn rekening, hoe kan het anders. Maar het originele van Brijs is dat hij het verhaal in de eerste plaats situeert bij een tegenstander van de oorlog, de Engelse student John Patterson; de setting is ook een armoedige buurt in Londen, wat een erg Dickensiaanse sfeer geeft aan de roman, toch in het eerste deel. De rol die brieven over en weer spelen is niet helemaal uniek, maar het is wel een handig verhaal-techisch trucje om de beide delen van de roman (voor de loopgraven en tijdens) met elkaar te verbinden. Dus best lezenswaardig, dit boek. Maar … het is een erg simpel, lineair verhaal geworden dat Brijs vertelt, en o zo braaf, zonder het minste risico. Natuurlijk worden de verschrikkingen van de oorlog in de verf gezet en natuurlijk steekt er aangrijpende melodramatiek in, maar het blijft allemaal zo braafjes, zonder verrassing. Neem nu de verliefdheid van John op Mary, of de ambigue vriendschap voor haar broer Martin, zo puberaal allemaal: ik had echt moeite om die als geloofwaardig te aanvaarden.In literair opzicht steken er zeker ook mooie passages in deze roman, maar enkele zijn opzichtig schoolmeesterachtig. ‘Post voor mevrouw Bromley’ verdienstelijk, dat zeker, maar wat mij betreft, zonder meer.½

Ik kan me inbeelden dat dit een boek is dat veel mensen aanspreekt, maar ik moet toch al onmiddellijk bekennen dat het mij niet meer deed dan een gemiddelde horrorfilm. Brijs kan schrijven, dat is duidelijk: de auteur is op elk moment heer en meester van zijn compositie door een sterke verhaallijn, wisselende taalregisters, regelmatig verschuivende perspectieven en vooral een goede beheersing van de spanningsboog. De thematiek van de ‘engelmakerij’, de bio-engineering van menselijke wezens verheft dit spannend verhaal tot een hoger niveau, en geeft de roman door zijn Frankenstein-achtig karakter van bij het begin een ‘gothic’ ondertoon. Tegelijk zijn er nog twee extra maatschappelijke lagen aangebracht: het te kijk stellen van het katholicisme met zijn onbekwame en hypocriete pastoors en zijn strenge, gefrustreerde internaatsnonnen; en de wetenschappelijke wereld waar naijver en onverantwoordelijkheidsgevoel de boventoon voeren; en dan mogen we daar nog de ‘asperger’-problematiek van Hoppe aan toevoegen. Een hele cocktail dus, die maakt dat dit verhaal ver uitstijgt boven het klassieke horrorverhaal. Maar… de hele psychologische worsteling van hoofdpersonage Victor Hoppe met zijn vader en met een bepaald Godsbeeld, een paar onwaarschijnlijke verhaalwendingen, en vooral de lugubere en nogal vergezochte finale, waren er voor mij toch wel te veel aan. Absoluut verdienstelijk, dat wel, maar dit verhaal liet me koud.½

Drie generaties Curacaërs hebben ieder hun eigen manier om met de problematiek van hun tijd om te gaan. Dit boek kon mij niet boeien½

De vergeten schrijvers die in dit boek aan bod komen zijn een twintigtal. Slechts van enkelen onder hen – Kamiel Top en Kamiel van Baele bijvoorbeeld, Rémy van de Kerckhove – kon de levensgeschiedenis me boeien. Kleine, onbelangrijke schrijvers – maar wie weet had het voor elk van hen wel anders kunnen lopen.

Pas in het laatste hoofdstuk, gewijd aan Gust(ave) van Roosbroeck wordt het echt boeiend. Dat is geen toeval, want het is het enige hoofdstuk in het gehele boek waarin Brijs zelf uitweidt over hoe hij op zoek is gegaan naar de ontbrekende informatie.

De Curaçaose Max heeft een doel: hij wil later onderwijzer worden. Zijn vader, die hij vrijwel nooit ziet, denkt daar anders over. Om de reputatie van de familie hoog te houden, moet Max net als zijn vader taxichauffeur worden. Met hulp van zijn leraar, broeder Daniël, kan Max toch studeren aan de hogeschool. Dan krijgt zijn vader reuma en zegt zijn moeder haar baan op om voltijds voor zijn vader te zorgen. Max aarzelt geen moment: hij stopt met studeren om zijn moeder financieel bij te staan. Hij wordt taxichauffeur, hopend dat hij zo ook kan sparen om later zijn studie weer op te pakken. Jaren later rijdt hij nog steeds met de taxi rond. Hij is getrouwd en spaart voor de studie van zijn zoon. Maar dan begaat zijn zoon een stommiteit en neemt Max weer resoluut een beslissing. Anders dan de magisch-realistisch getinte romans als ‘Arend’ is dit werk van de Vlaamse auteur een realistisch, gevoelig drama over drie generaties Curaçaoërs, met de problematiek van hun tijd, verteld door de vertrouwenspersoon Daniël, die voor alle drie de generaties klaarstaat.

Stefan Brijs, Post voor mevrouw Bromley, Amsterdam/Antwerpen, 2011, bestaat uit twee onderscheiden delen. In ‘Het Thuisfront’ beschrijft Brijs de toestand in Londen in 1914. John Patterson staat op het punt zijn universitaire studies te beginnen als de oorlog uitbreekt. Zijn beste vriend Martin Bromley, pas 17 en te jong, is vastbesloten zich aan te melden. Door middel van een list geraakt Martin toch door de keuring en vertrekt naar het front. Buiten een kaartje vanuit Poperinge hoort niemand nog wat van hem. Aan het thuisfront neemt de druk op jonge mannen als John langzaam maar zeker toe. Mary, Martin’s zus, op wie John stiekem verliefd is geeft hem een witte veer als teken dat ze hem een lafaard beschouwd. In deel II belandt John, na de dood van zijn vader, toch aan het westfront. Dit deel bevat duidelijk meer actie waarbij John niet alleen aan een aantal grote gevechten deelneemt maar ook uiteindelijk naar Poperinge trekt om te vernemen hoe het Martin vergaan is.

Stefan Brijs heeft zich zeer goed gedocumenteerd en door bijzonder treffende details zowel over het leven in Londen als aan het Westfront leest Post voor mevrouw Bromley als betere non-fictie.

4 sterren omdat het eerste zeer beschrijvende deel iets te lang uitvalt en soms wat moeite heeft er de vaart in te houden. In het tweede deel worden dan weer bepaalde thema’s voor het boek zeer belangrijke thema’s iets te snel afgewerkt.

Tijdens de voorbereiding en het schrijven van Kruistochten (1998), waarin ik werk, leven en dood van acht min of meer vergeten Vlaamse schrijvers besprak, onder wie Gustaaf Vermeersch, Richard Minne en Jan Emiel Daele, passeerde er voor mijn ogen een stoet van schrijvers die zo mogelijk nog meer vergeten waren dan degenen die ik voor mijn boek had geselecteerd. Vaak waren het niet meer dan namen, die terloops werden aangehaald in een krantenartikel, een essay of een monografie. In naslagwerken werden bij de meeste van die namen alleen wat bijbehorende boektitels genoemd, aan een enkele naam was nog een levensschets verbonden, maar van sommige namen was zelfs niet het minste spoor terug te vinden.
Waren deze schrijvers dan van zo'n geringe betekenis voor de Vlaamse literatuur? Hebben zij überhaupt ooit wat betekend? Waarom waren zij wel en anderen niet in de plooien van de geschiedenis verdwenen? - Stefan Brijs

De vergeethoek bevat alle stukken over vergeten Vlaamse schrijvers die Stefan Brijs de afgelopen jaren voor de gelijknamige reeks in De Standaard schreef. Hij beschrijft in de vergetelheid geraakte auteurs als onder meer André de Ridder, Ernest van der Hallen, René De Clercq, Victor J. Brunclair en Roger van de Velde. Daarnaast zijn er essays opgenomen over Het Limburgs driemanschap en de jong gestorven dichters Kamiel Top en Remy C. Van de Kerckhove. Brijs doet bovendien uitgebreid verslag van zijn verrassende speurtocht naar de laatste rustplaats van de Vlaamse schrijver Gust van Roosbroeck in New York.

'Daar lag J.E. Daele - auteur. Onder een graf dat in dezelfde staat van ontbinding verkeerde als zijn lichaam, als zijn boeken, als zijn naam. Deze aanblik trof mij in het hart. Wie liet zoiets gebeuren?'

In het voorjaar van 1994 bezocht Stefan Brijs het graf van de Vlaamse schrijver Jan Emiel Daele. Wat hij daarzag en beleefde, inspireerde hem tot zijn 'kruistochten'. Met een vel papier als schild en een scherpe pen als wapen ging hij op zoek naar wat er op de Vlaamse begraafplaatsen nog rest van zijn ooit roemrijke collega's. Steeds opnieuw werden woede en teleurstelling zijn deel.

Kruistochten is het verslag van deze omzwerving door het katholieke Vlaanderen, dat zijn schrijvers als rijpe zweren blijkt uit te knijpen. In acht polemische essays haalt Stefan Brijs evenzoveel verwaarloosde schrijvers weer uit de plooien van de vaderlandse geschiedenis in een ultieme poging het grafmonument op te richten dat zij nooit hebben gekregen.

Van de Vlaamse auteur Stefan Brijs (1969), die zich in zijn debuutroman 'De verwording' een authentiek talent toonde, verschijnt onder de titel 'Kruistochten' nu een tweede boek, met op het omslag de tekening van een totaal verwaarloosd grafmonument. Dat omslag past wonderwel bij de inhoud. Brijs gaat in dit boek namelijk op zoek naar de vervallen graven van acht ooit roemrijke collega-schrijvers (Jan Emiel Daele, Maurice Gilliams, Georges Hebbelinck, Richard Minne, Norbert Edgard Fonteyne, Gustaaf Vermeersch, Paul Kenis en Karel van de Woestijne) en komt daarbij keer op keer tot de conclusie dat Vlaanderen op een schandelijke manier omgaat met zijn cultureel erfgoed.

Kerstavond van het jaar 2000. Tien voor halfacht.
Noorderstraat 43
Willem is nog volop in de weer. Samen met zijn echtgenote Nancy, treffen ze de voorbereidingen om kerst te vieren.
Na 6 jaar huwelijk, is er duidelijk een dipje. En Willem kijkt er helemaal niet naar uit om kerstavond met zijn schoonouders te vieren. Zijn schoonvader is trouwens de eigenaar van het verzekeringskantoor waar Willem tewerkgesteld is.
Als hij de fondue set wil aansluiten, valt het licht uit. In het donker gaat hij op zoek naar de zekering kast, doch dit brengt geen soelaas. Hij waagt zich op aanraden van zijn vrouw naar buiten, in de sneeuw, naar de buurvrouw om een zaklamp of lucifers te lenen.
Buiten is alles in het donker gehuld, en ze merken dat de stroompanne dus algemeen is.
De straat verlichting floept weer aan; de stroompanne is hersteld!

Noorderstraat 45
De gepensioneerde weduwe, viert voor het eerst sinds de dood van haar man, juist 5 jaar geleden kerst. Ze legt hun lievelings plaat op, opent het gas en legt haar hoofd op een kussen, waarover ze het hemd van haar man getrokken heeft, de oven. Bedwelmd door de muziek en het gas, ziet ze de lichtende verschijning van haar man die wenkt. Dan wordt alles donker en sterft de muziek weg. Ze is in paniek. Het gaat mislukken! Ze hoort stemmen op straat en iemand klopt aan de deur. Ze hermant zich en zingt zelf luid. De lichtende verschijning doemt weer op.
Coda:
Een gasontploffing eist 2 doden.

+ Punten
- Uniek, door zijn vertelstijl.
- Prachtige beschrijving van de erger bij Willem.
- Wordt gedragen door de muziek; Bach’s Weihnachtskantaten

- Punten

Besluit: Prachtig. Een kerstnacht en door het lot verbonden buren.

Brijs laat je eerst met de moeder meevoelen als zij bevalt van een reuzenbaby. Als het kind opgroeit, krijg je meer sympathie voor de jongen, die Arend heet. Hij is gefascineerd door vliegen en dat gegeven wordt consequent doorgevoerd, tot het (bittere?) eind.

(bron Leeskring) Victor Koppe, embryoloog, vestigt zich na een wetenschappelijke carrière, als huisarts in zijn geboortedorp Wolfheim. Hij is vader van een drieling. Deze kinderen wekken onder meer door hun afwijkingen de nieuwsgierigheid van de dorpsbewoners. In terugblikkende hoofdstukken ontrolt zich vervolgens het spannende levensverhaal van de dokter. Een indringende, spannende roman, waarin geloof en genetische manipulatie een grote rol spelen. De Belg Stefan Brijs debuteerde in 1997. De engelenmaker is genomineerd voor de Libris Literatuurprijs

Ik weet niet of je het al hebt gehoord, maar ons land heeft dringend helden nodig. Echte helden.’ Augustus 1914. In Londen melden duizenden jongemannen zich aan om te gaan vechten tegen de Duitsers. Martin Bromley, zeventien en te jong voor het leger, probeert de twee jaar oudere John Patterson te overreden samen in dienst te gaan, maar die wil zijn droom om te gaan studeren niet opgeven. Uiteindelijk slaagt Martin er met een list in naar het front te vertrekken en blijft John achter in een stad waar de druk op dienstweigeraars toeneemt. Post voor mevrouw Bromley is een aangrijpende roman over ouders en kinderen in tijden van oorlog. Een verhaal over moed en lafheid, hoop en vriendschap, gemis en verlangen.

Dr.Victor Hoppe keert, samen met zijn 3 gekloonde kinderen, terug naar zijn geboortedorp.
Zijn eigen kinderjaren zijn erg bewogen geweest. Hij groeide deels op in een klooster waar hij door zijn ouders geplaatst werd 'voor zijn eigen belang' en deels thuis. Zijn thuis is alles behalve stabiel met een depressieve moeder en een vader die suïcide pleegt. Het klooster laat bij hem voor altijd een diepe indruk na op religieus gebied. Het thema 'God' loopt als een rode draad door zijn leven.
Victor zelf geeft een bizarre indruk door zijn afwijkend uiterlijk en door het syndroom van Asperger. Zijn interactie met zijn medemensen verloopt hierdoor vaak vreemd en hierdoor duurt het even alvorens hij ingeburgerd geraakt tussen de argwanende dorpelingen.
Als wetenschapper en huisarts heeft hij zich vooral toegelegd op het klonen van muizen en later ook mensen. Met alle dramatische gevolgen van dien.
Dr. Hoppe wordt steeds heen en weer geslingerd tussen goed en kwaad, voelt zich niet geloofd door collega's en dorpsgenoten. Deze paranoïa leidt tot een dramatisch einde van het verhaal.

Het boek bestaat uit 3 hoofdstukken.
In deel 1 kan men de terugkeer naar zijn geboortedorp lezen.
In deel 2 springt men heen en weer tussen zijn kinderjaren en zijn beginjaren als wetenschapper.
Deel 3 geeft een heel andere wending aan het verhaal. Hier komen ethische thema's en de religieuze wanen aan bod. De spanning bouwt geleidelijk aan op en de plot van dit boek is dan ook een ware climax!

Een absolute aanrader! Dit boek leest vlot en maakt je nieuwsgierig naar de andere werken van deze auteur.

***SPOILER*****
het verhaal leest als een thriller, en dat lees ik niet zo graag. Inhoudelijk bulkt het van de overdreven dramatiek (zeker de finale, waar de dokter in kwestie zo uit zijn rol valt van man met asperger) en de clichés (is er echt zo'n dorp als Wolfheim waar het nog altijd 1940 is in de jaren 80). Ook stilistisch vond ik het allemaal niet zo mooi. Die voortdurende opeenstapeling van Voltooide verleden tijden staat heel lelijk. Ik snap de hoge score, maar het is niet het soort boeken dat ik graag lees. Anderzijds heb ik 'm wel uitgelezen, dus was er net niet genoeg ergernis om af te haken.

prachtig, indrukwekkend boek, onderwerp waar ik niet veel van weet, nl. 1e wereldoorlog

Wat een macaber en luguber boek... en wat een mooi en boeiend boek. Doctor Victor Hoppe, een man lijdend aan het asperger-syndroom, heeft een opdracht in het leven, althans zo gelooft hij zelf. Die opdracht luidt: "God het nakijken geven" en hij neemt dat letterlijk op en gaat daarvoor erg ver. Te ver; Maar niemand stopt hem. Niets of niemand kan hem stoppen.
De taal waarin die missie wordt beschreven, is heel mooi. De meeste karakters lijken levensecht, alhoewel sommigen maar in een paar woorden worden beschreven. Ook de (roddel)sfeer in een klein dorp wordt treffend verwoord.
Een aanrader, dus.

Andere ideeën/besprekingen:

Boeklover: http://boeklover.wordpress.com/2013/02/26/de-engelenmaker-2/

Farm Lane Books Blog (in English): http://www.farmlanebooks.co.uk/2013/the-angel-maker-by-stefan-brijs/

Een indringend boek over de Eerste Wereldoorlog maar met prachtige thema's als vriendschap, lijden, principes en dilemma's. De thema's zijn van alle tijden maar mooi uitgewerkt tegen de achtergrond van WO I.

Toen ik het boek op die zomeravond laat dichtsloeg had ik in een ruk bijna 300 bladzijden oorlogsgeschiedenis gelezen alsof ik erbij was. Een zeer zeldzame ervaring en daarom een van de beste boeken die ik ooit las. En over Brijs' de Engelenmaker was ik ook al zo enthousiast.

Mijn verwachtingen waren hoog gespannen toen ik aan het boek begon en ik heb het zelfs in één ruk uitgelezen. Maar de hele tijd bleef ik met een gevoel van teleurstelling zitten: het leek wel of ik een of andere ‘Geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog’ in romanvorm aan het lezen was. Op de achterkant van de kaft had ik al gelezen dat het over moed en lafheid zou gaan en na enkele hoofdstukken had ik daarom al door hoe het zou aflopen. Op diezelfde kaft heet het dat dit een van de beste boeken over de Eerste Wereldoorlog in de Nederlandse literatuur is, maar dat klinkt een beetje zoals de hoogste berg van Nederland. Vooral in het Engelse taalgebied zijn er de voorbije jaren veel betere boeken (romans) verschenen over deze oorlog.

Dit was een geweldig meeslepend boek om te lezen, maar het is behoorlijk lastig om te bespreken, merk ik nu ik er eens voor ga zitten. Ik zal mijn best doen om zo weinig mogelijk van de plot prijs te geven, zodat ook zij die De engelenmaker nog niet kennen nu met een gerust hart door kunnen lezen, maar er is zoveel over het boek te vertellen, dat ik het ten eerste moeilijk vind om daar een samenhangend geheel van te maken en ten tweede niet goed weet waar ik moet beginnen. Bij het begin dan maar?

Op zaterdagmiddag 13 oktober 1984 rijdt Dr. Victor Hoppe een klein dorpje in Duitstalig België vlakbij het Drielandenpunt binnen, met op zijn achterbank drie identieke baby's. Met een vette knipoog laat de auteur de kerkklok ook nog eens drie uur slaan. Dr. Hoppe neemt zijn intrek in de dokterswoning waar hij bijna twintig jaar lang niet meer is geweest, slaat de deur achter zich dicht en laat de diepgelovige dorpsbewoners achter in een storm van roddel en achterklap. Alleen lange Meekers heeft een blik in de auto kunnen werpen en "van wat hij toen op de achterbank zag, schrok hij zo hevig dat hij ter plekke van zijn stokje ging en daarmee op slag de eerste patiënt werd van Doktor Hoppe, die de magere jongen met enkele klappen op zijn wang weer bij bewustzijn bracht." En zo heeft Brijs de lezer meteen vanaf de eerste pagina's in zijn greep.

Het boek bestaat uit (jawel!) drie delen: een eerste deel waarin we nader kennis maken met de emotieloze maar waarschijnlijk (?) goedbedoelende Victor Hoppe met zijn drieling, en waarin het raadsel rond de drie baby's ondanks die nadere kennismaking eerder groter dan kleiner wordt. "Een moeder? Die hebben ze nooit gehad," aldus de dokter. In het tweede deel gaan we plotseling terug in de tijd naar de jeugd van Hoppe en wordt alles langzaam aan duidelijk, en in het derde deel gaan we naar een onafwendbare finale.

De briljante Dr. Hoppe is gevormd door de wetenschap, maar misvormd door het geloof. Hij heeft Asperger (toen nog een onbekend syndroom en bij de kleine Victor aangezien voor debiliteit) en neemt de Bijbel, net zoals alles in het leven, letterlijk en heeft daaruit de voor hem volstrekt logische conclusie getrokken dat God straft met rampspoed en dus kwaad doet en dat Jezus enkel goed heeft gedaan.

Hij onthield immers: God ontketende oorlogen, God verwoestte steden, God stuurde natuurrampen, God strafte, God doodde. God geeft en God neemt, Victor. Onthoud dat. God gaf, inderdaad, maar voor alles wat God gaf, nam Hij eens zoveel terug. Dat was wat Victor ten slotte onthield. Jezus was goed.

Hoppe heeft zichzelf jaren geleden beloofd dat hij Jezus zal navolgen en recht zal zetten wat God allemaal verkeerd heeft gedaan. Hij zal geen levens nemen, maar levens geven. En hij is aan niemand verantwoording schuldig - zeker niet aan God. Bovendien: "Soms is wat onmogelijk lijkt, alleen maar moeilijk."

Hoppes verwrongen ideeën van goed en kwaad worden tegenover de vaak net zo simplistische conservatieve moraal van de bewoners van het kleine dorpje geplaatst, soms met komisch effect, vooral als later in het boek de lezer wel weet wat er aan de hand is, maar de dorpelingen niet. Hun commentaren in de kroeg en de winkel klinken dan als een kwebbelend Grieks koor dat er helemaal naast zit, maar dat zelf niet doorheeft. Vooral de oude Jozef Zimmermann en de ongehuwde moeder Maria (weer die vette knipoog van de schrijver) hebben zo hun ideeën over Hoppe en de drieling. En de pastoor weet zeker dat de roodharige Hoppe van Satan is.

In sommige opzichten doet het decor denken aan het (onlangs door mij gelezen, maar veel later verschenen) Nacht over Westwoud van Wanda Reisel (dat gaat immers ook over een arts die plotseling opduikt in een klein dorp), maar De engelenmaker is zoveel virtuozer, heeft zo'n grotere ideeënrijkdom en is geschreven met zoveel meer verbeelding, dat de roman van Reisel er bleekjes en tamelijk onbenullig bij afsteekt. De engelenmaker is in diverse talen vertaald en is ook in het buitenland een groot succes. Volkomen terecht.
http://annavangelderen.blogspot.com½

Meeslepend, vaak ontroerend, spannend, historisch. Een juweeltje!½

Prachtig verhaal , schitterend geschreven, van de beste Belgische schrijver van het moment, en lang hierna.

Ethisch-filosofische, religieuze, psychopatische fictie op het Drielandenpunt.
Prachtroman, mooie compositie, overstijgt in zijn breedheid de gemiddelde Vlaamse en Nedrlandse roman.

Het decor van deze roman wordt gevormd door een volkswijk in Londen en het front in België tijdens de Eerste Wereldoorlog. In het eerste deel, ‘Het thuisfront’, staat de tegenstelling tussen John en zijn ‘zoogbroer’ Martin over deelname aan de oorlog centraal. John kiest voor de universiteit, Martin wil ten koste van alles deelnemen aan een oorlog die, zo is de algemene verwachting, ‘voor kerst’ afgelopen zal zijn. Vermeende lafheid, patriottisme en fanatisme slopen de vriendschap. Andere motieven zijn: liefde, trouw, teleurstelling en vaderbinding. Het tweede deel beschrijft Johns ervaringen aan het front. Hij ontwikkelt zich tot een leugenaar: hij censureert de post om de gruwelijke gebeurtenissen voor het thuisfront te verbloemen. Met de dood voor ogen wordt de vriendschap tussen John en Martin nog intenser.