Chris de Stoop

“Terwijl we daar zitten, overmant me weer die weemoed die soms zo aan me blijft kleven. Een gevoel dat over meer gaat dan alleen familie, het gaat over de boerderij en de velden en de kreken, het gaat over een leven dat samenhangt met het land en de lucht, het gaat over al het oude en vertrouwde dat er altijd is geweest”
Schrijnend , dat is het beeld dat Chris De Stoop in dit boek schetst over de teloorgang van het boerenleven, maar ook ronduit schrijnend is het wat dit blijkbaar met de mens De Stoop zelf doet.
De auteur, een alom gerespecteerd reporter van Knack, vestigde zich enkele jaren geleden na de dood van zijn broer in de boerderij waar hij opgroeide, aan de rand van het Antwerpse havengebied, en probeerde zo goed en zo kwaad als het kon de landbouwactiviteiten voort te zetten. Dat ging heel moeilijk, niet alleen door eigen onkunde en gebrek aan ervaring, maar vooral door de enorme veranderingen die het agrarische métier heeft ondergaan en nog ondergaat, zoals de voortdurende schaalvergroting, de almaar strengere reglementeringen en constante controles. Het betoog van De Stoop is eigenlijk één heel lang uitgerekte treurzang die nog versterkt wordt door de passages over de aftakeling van zijn moeder (die na een val de boerderij moest verlaten en in een zorgcentrum in de stad geleidelijk aan wegkwijnt) en over het gesukkel van zijn koppige, alleenstaande broer die uiteindelijk voor zelfdoding koos (dat laatste wordt nooit uitgesproken, maar wel heel sterk gesuggereerd).
Het is een treurzang die een diepe indruk zou kunnen nalaten, ware het niet dat twee aspecten van dit boek toch wel aanstoot geven. Het eerste is dat De Stoop regelmatig volkomen zwelgt in zijn nostalgie: zoals hij zelf in het citaat bij het begin aanhaalt, blijft de weemoed echt aan hem kleven, en overspoelt ze hem helemaal; het depri-gehalte van verschillende passages is soms gewoon ondragelijk. Komt daarbij dat De Stoop zijn pijlen bijna uitsluitend richt op wat hij als de grote boosdoeners, als de machthebbers van deze tijd ziet, namelijk de natuurliefhebbers, de groene dictators van Natuurpunt die hun ziel verkocht hebben aan de havenbazen en in ruil voor het stopzetten van hun strijd tegen de havenuitbreiding betaalde functionarissen hebben gekregen en tientallen hectare vruchtbare poldergrond waar ze zich mogen uitleven in volgens hem en andere boeren nutteloze natuurexperimenten. De Stoop heeft het hier over de compensatiegebieden aan de rand van de haven waar natuurgebieden zijn ingericht (letterlijk met bulldozers afgegraven tot het nat grasland wordt). Die natuurgebieden zijn inderdaad kunstmatig, en ook onder natuurliefhebbers is er behoorlijk wat discussie over, maar afgaande op wat Dirk Draulans (collega van De Stoop bij Knack) in het boek “In de Putten” schreef, zijn ze in biologisch opzicht wel een relatief succes te noemen. Het klopt uiteraard dat landbouwers daar inderdaad de grootste last van ondervinden, in de vorm van onteigeningen en strengere reglementeringen. Maar wat zij (en De Stoop) uit het oog verliezen is dat het de havenuitbreiding is die de echte motor is van die veranderingen en de natuurontwikkeling maar een heel beperkte vorm van compensatie biedt voor de verder oprukkende economische activiteiten. De Stoop en anderen vergeten ook dat het polderlandschap zelf het resultaat is van zeer verregaande, planmatige ingrepen door de mens, en in het geval van het linker-Schelde-oevergebied gaat het zelfs om zeer recente, 19de eeuwse ingrepen.
Neen, Chris De Stoop gooit hier een persoonlijk, tragisch verhaal (de teloorgang van zijn familie) op één hoop met de grote veranderingen in de landbouwsector, met de industrialisatie en vooral met de opkomst van natuurontwikkeling, en maakt er één potpourri van ellende van. Uiteraard moeten we respect hebben voor de tragische hartenkreet van iemand die het moeilijk heeft met bepaalde ontwikkelingen, maar we geraken nergens met ongenuanceerde en soms manifest valse boodschappen. Wat me bovendien nog het meest stoorde is dat De Stoop er een persoonlijke afrekening van maakt en al wie hem schijnt te belagen met naam en toenaam noemt en hun kleine trekjes in de verf zetten. Ik begrijp nu beter de harde aanval van Draulans tegen hem, al is die daarmee ook niet goed gepraat.… (meer)