Eerder gepubliceerd onder de titel Het Knoopjeskabinet door Mistral (2010), en een jaar later uitgebracht onder de aangepaste titel De haas met de amberkleurige ogen (2011). Vanaf de vijftiende druk uitgebracht door De Bezige Bij in 2017 onder de wederom aangepaste titel De haas met ogen van barnsteen, in een nieuwe vertaling van Paul Bruijn en Peter Verstegen. ( )

een uniek boek, non-fictie, met heel mooie scenes, maar ook dramatische wendingen in de geschiedenis en de daaruit voorvloeiende noden, van waaruit weer naar zondebokken wordt gezocht.
1938 was een verschrikkelijk jaar en in dit boek wordt al duidelijk dat WOII dan al volop bezig is.
De auteur is zorgvuldig in zijn woordkeuze en beschrijft, maar oordeelt niet.
Veel zaken waren mij nog niet bekend, vooral de houding van Oostenrijk na en de armoe, kou, honger en prostitutie in Japan na WOII.

Zoals bij de film van Anne Frank wat meer humor moest komen omdat anders niemand die eerste film zou willen zien, zo lijkt -volgens mij onopzettelijk- de verzameling natsukes een functie te hebben, de twijfelachtige lezer over de streep te trekken. Bij de Engelstalige boekbesprekingen veel juichende ***** commentaren, mooi beschreven. Vreemd genoeg lijkt het boek nu in Nederland niet meer verkrijgbaar te zijn. In elk geval gaan circa 40-45 leden van de leesclub in Haaren NB dit boek het komende jaar lezen. ( )

Dit boek is de koppig doorgezette zoektocht van Edmund De Waal naar de geschiedenis van een tak van zijn eigen familie, namelijk de joods-Oekraïense Ephrussi’s. Aanleiding is de verzameling van 264 kleine Japanse voorwerpen die hij van een oudoom erfde. Het zijn netsukes, kleine figuurtjes uit de meest diverse materialen (hout, ivoor, barnsteen, enz) die – zoals het de Japanse traditie betaamt – een kort moment uitdrukken uit het leven van die figuurtjes. Voor De Waal is het vooral het materiële aspect, de tastbaarheid, het gevoel in de hand en de vingers, de glans en patina die erop ligt, die hem zo fascineert. Ik kan me inbeelden dat dit voor andere mensen anders ligt en het juist eerder de uitdrukking van het figuurtje op dat moment is, die aanspreekt: de haas die opschrikt, de schildpadden die over elkaar heen zo snel mogelijk ergens willen geraken, de visser die boos is om zijn kleine vangst, enzovoort.
Los van die figuurtjes is het dus de familiegeschiedenis van de Ephrussi’s die voorop staat in dit boek. De Waal tekent zijn overgrootouders, oudooms en -tantes en het milieu waarin ze verkeerden met veel details. En dat is best interessant, want de familiegeschiedenis bestrijkt vooral de periode 1870-1950, een periode van zowel hoogtes als laagtes in de Europese geschiedenis. We zien de Ephrussi’s fortuin opbouwen vanuit Odessa (nu Oekraïne), en uitzwermen naar Parijs en Wenen. Vooral het portret van Charles Ephrussi, de dandy die in Parijs in het milieu van de Goncourts en Proust frequenteerde, spreekt tot de verbeelding. En in Wenen beleeft de familie eerst het toppunt van haar welstand en fortuin, als een van die typische Centraal-Europese joodse geslachten die vooral wilden assimileren, om dan gruwelijk meegesleurd te worden in het antisemitisme en de holocaust.
Als stille getuigen, weggeborgen achter een glazen vitrine, volgt de verzameling van netsukes (die aanvankelijk door Charles zijn aangekocht) die wervelende gebeurtenissen. Ze weten zelfs dankzij een bescheiden Oostenrijkse huishoudster de gruwelen te overleven. Na een omweg via thuisland Japan belandden ze bij Edmund, zelf een bekend keramist. Dat is het charmante aan dit boek, dat die kleine, bijna onbeduidende voorwerpjes (eigenlijk bedoeld om aan een gordel te hangen), in tegenstelling tot mensen toch standhouden in de wervelwind van de geschiedenis. Een les in bescheidenheid dus, en dat laat achteraf toch wel in zekere mate een wrange nasmaak achter. Want uit het portret blijkt duidelijk dat de familie Ephrussi alles behalve bezig was met de wereld om haar heen: de ene helft focuste zich op het vergaren van een onmetelijk fortuin, de andere op het spenderen ervan, onder meer aan een exclusieve kunstcollectie. Misschien ligt het aan mij, maar voor mij is dat een vorm van egocentrisme waar ik het toch wel moeilijk mee heb. ( )

Zeer indrukwekkend epos over de geschiedenis vanaf c. 1800 tot nu. Het gaat om een rijke joodse bankiersfamilie die vanuit Odessa naar Parijs en Wenen vertrekt. Heel veel schatrijkdom en het enorme verlies van alle materiele zaken en de vernederingen door de Nazi's. het verhaal ontstaat door een verzameling netsuke's die een oudoom van de schrijver verzamelt, in Parijs, ze als huwelijksgeschenk geeft aan een neef in Wenen, de huishoudster "redt" ze door ze met een paar tegelijk in haar schortzaak mee te nemen onder het oog van de nazi's die het familiehuis hebben ingepikt en leeggeroofd. Zo komen ze weer bij een oom terecht die ze de schrijver laat erven. ( )

Mooi boek: de verteller gaat de lotgevallen na van de verzameling netsukes die hij geerfd heeft. Het begin is bij steenrijke Joodse bankiers in Odessa die in de jaren 1870 emigreren naar Wenen en naar Parijs om daar in wedijvering met de Rotschilds en dergelijken onbegrijpelijk rijke amateurs te zijn. De verzameling is gekocht in Parijs in een eerste golf Japonisme door Charles Ephrussi. En passant komt de hele Europese geschiedenis langs inclusief WO 1, Anschluss in Wenen (met huiveringwekkende scenes) en val van het geslacht met WO 2, homoseksuele oom Iggy in Tokyo die de netsukes nalaat aan zijn minnaar bij wiens dood ze weerkeren naar Edmund de Waal, de auteur, zelf kunsthistoricus. Veel van Charles' milieu had ik moeten herkennen, met Monet = Prousts Elstir; Ephrussi zelf is een van de 2 modellen voor Swann (maar door Painter ten onrechte weggewuifd). Ook dat de Joodse component in het hele maatschappelijke en culturele leven zo groot was, had ik me nooit gerealiseerd (wel dat deze mensen zich niet Joods zoals die uit het Stedtl, maar Frans of Oostenrijks voelden). Een mooi geschreven, weemoedig, familieportret en historisch boek, hoogstens en vooral aan het eind iets te sentimenteel. ( )