Martin Bossenbroek

Een goed en interessant boek, dat ik beluisterd heb, waarvoor het zich niet zo ontzettend goed leent, ook doordat het steeds lastig navigeren was op de iPad tussen de verschillende hoofdstukken zodat ik sommige gedeelten wel drie keer heb gehoord, en andere misschien maar half. Een prima algemene inleiding over de slavernijdiscussie en ook over de, zeker in Nederland, exclusieve focus op de West Afrika-Amerika route, alles braaf overgenomen uit de Verenigde Staten. Daarmee is er in Nederland ook veel te weinig aandacht geweest voor de slavernij-praktijken van de VOC, en vooral voor de geschiedenis van West Afrika waar Arabische slavenhandelaars een hoofdrol speelden. Engeland was verreweg het eerste land dat slavernij verbood, en daar zijn de Britten ook trots op. Maar het is ook goed te verdedigen dat de Engelsen al geen behoefte meer hadden aan slaven, maar aan arbeiders voor de industriële revolutie en aan het uitpersen van bestaande koloniën en koloniseren van Afrika. Het topografische uitgangspunt van het boek is Zanzibar, een sultanaat onder Britse protectie, met politieke en dynastieke banden met de Arabische wereld. Van hieruit vertrekken veel ontdekkingsreizigers. De behandelde periode is 1856-1896. Het eerste hoofdstuk behandelt de ontdekkingsreis van Livingstone, de titel van het derde, morele kruistocht, maakt duidelijk dat dat er een soms onontwarbare connectie was tussen geografische verkenning, een kruistocht tegen de slavernij die vooral de Arabische handelaren in de binnenlanden van Oost Afrika werd bedreven, en later kolonisatie. De koppigheid en het doorzettingsvermogen van de ontdekkingsreizigers is verbijsterend, Livingstone meer gedreven door zijn zoektocht naar de bronnen van de Nijl, Stanley meer door het willen corrigeren van Livingstone en belust op eigenroem. Naarmate het boek en de eeuw vorderen nemen koloniale conflicten een belangrijkere plaats in, ook door de concurrentie van Duitsland in Oost Afrika. De opeenvolgende sultans van Zanzibar worden steeds harder een en met militair geweld gedwongen te slavernij, een belangrijke inkomstenbron, volledig te verbieden en uiteindelijk hun land aan de Britten over te doen. De balanceeract van een van de hoofdpersonen, consul John Kirk, met de sultan maar vooral met de ongeïnteresseerde, willekeurig handelende, steeds verspringende politiek van Londen is fascinerend. Met de huidige blik is onbegrijpelijk en schokkend hoe westerlingen het continent doorkruisen alsof er niet al mensen woonden, alsof het van niemand was, alsof het braakliggend land was dat ontgonnen moest worden.… (meer)