SparkNotes

Deze 154 sonnetten variëren op renaissancistische thema's: het verstrijken van de tijd, paradoxen van de liefde, het gedicht als blijvend monument. De eerste sonnetten sporen de geliefde aan om een kind te verwekken, zodat zijn schoonheid voor het nageslacht behouden blijft, latere sonnetten klagen over de afwezigheid van de geliefde, redeneren die afwezigheid om naar een voordeel, want verlangen-verhogend, contrasteren de eigen ouderdom met de jeugdige schoonheid van de geliefde etcetera. Meestal cirkelen een paar sonnetten achter elkaar rond hetzelfde thema, waarbij het ene thema geleidelijk in het andere overgaat. Ik word niet steeds geraakt door de gedichten, vooral de veelvuldige conclusie dat het gedicht de tand des tijds ontsnapt doet me weinig. Maar na een rijtje minder interessante exemplaren, komt er steeds weer een sonnet dat me treft, meestal met donkere zinnen, over de dichter als een schemering die bezig is te verdwijnen, over de ellendigheid van de wereld of over de nauwelijks te verdragen hevigheid van het verlangen. Het speels-majestueuze vakmanschap van beelden en klanken tilt deze klachten ver boven klagerigheid uit. De laatste 28 sonnetten, gericht aan een donkerharige vrouw in plaats van een blonde jongeman, zijn heel anders van toon: vulgairder en hatelijker.
Geweldig dat de Sparknotes hertaling (steeds op de rechterbladzijde, naast het oorspronkelijke sonnet) dit werk toegankelijk maakt. Zonder de to the pointe moderne tekst zou ik weinig snappen van de Elisabethaanse formuleringen.… (meer)

Statig schrijdt het plot voort, de ene na de andere pion valt om wanneer de slechte Gloucester (= later koning Richard III) daartoe besluit. Maar de vallende pionnen spreken woorden die aan hun achteloos toegebrachte ondergang een adembenemende diepte verlenen. Waarom! spreekt Edward, de vallende koning: hield niemand mij tegen? Ik liet me ophitsen door Gloucester en stelde mijn lieve broer Clarence terecht. Waarom herinnerde ik me niet hoe Clarence in bloedige veldslagen voor mij vocht? Ik liet me meevoeren in drift en iedereen keek werkeloos toe hoe ik de fout van mijn leven maakte.

Gloucester is gluiperigheid impersonated: het is voortdurend duidelijk dat zijn mooie woorden contrasteren met zijn slechte bedoelingen. Toch hebben die woorden effect, niet alleen op zijn tegenspelers, maar ook op de lezer. Hij probeert bijvoorbeeld de weduwe van een van zijn slachtoffers te verleiden en schuift een ring aan haar vinger: "Look, how this ring encompasseth [your] finger; Even so thy breast encloseth my poor heart." Oh!

Naar het einde toe, als duidelijk wordt dat Gloucester/Richard op zijn beurt ten val gaat komen, verliest de kille carrièretijger af en toe de grip op zichzelf. De nacht voordat de beslissende slag plaatsvindt heeft hij enge dromen en wordt hij klam van het zweet wakker. Steeds is hij simpelweg gewetenloos geweest, maar nu klinkt hij verward en vertwijfeld:

What do I fear? Myself? There’s none else by.
Richard loves Richard; that is, I and I.
Is there a murderer here? No. Yes, I am.
Then fly! What, from myself? Great reason why:
Lest I revenge. What, myself upon myself?
Alack, I love myself. Wherefore? For any good
That I myself have done unto myself?
O, no! Alas, I rather hate myself
For hateful deeds committed by myself.
I am a villain. Yet I lie. I am not.
Fool, of thyself speak well. Fool, do not flatter.

Het gevecht verloopt dramatisch, althans voor Richard. Zijn paard wordt onder hem vandaan gesabeld en dan is het nog maar een kwestie van tijd voordat hij zelf het leven laat. Maar eerst gooit hij er nog een geweldige oneliner uit: "A horse, a horse, my kingdom for a horse!"… (meer)

Een comedy die eindigt met gelukkig weerzien en gelukkig getrouwd en met berouw en vergiffenis. Enkele donkere tonen worden aangeslagen, niet alleen omdat Alonso, de koning van Napels, het grootste deel van het stuk rouwt om zijn supposedly verdronken zoon:

“… I will put off my hope and keep it
No longer for my flatterer. He is drowned
Whom thus we stray to find, and the sea mocks
Our frustrate search on land. Well let him go”,

maar ook omdat Prospero, de geditchte hertog van Milaan die zich succesvol revancheert, opeens, terwijl al zijn machinaties fantastisch uitpakken, toch een depressieve tekst produceert. Immers, bedenkt hij, de hele aarde zal uiteindelijk vergaan, en wij ook:

“... We are such stuff
As dreams are made on, and our little life
Is rounded with a sleep. Sir, I am vexed.
Bear with my weakness. My old brain is troubled.
Be not disturbed with my infirmity.
… A turn or two I´ll walk
To still my beating mind.”

Ok, deze dip komt niet helemaal uit de lucht vallen: Prospero maakt zich zorgen over de geplande moordaanslag door Caliban, zijn gluiperige knechtje. Het plan wordt glorieus verijdeld en van Caliban, die ook al ooit probeerde om Prospero´s dochter te verkrachten, vernemen we weinig meer. Een beetje een teleurstellende rol eigenlijk, omdat ik eerder een tragische gedoemde held verwachtte, op basis van Calibans beroemde zin: “You taught me language, and my profit on ´t / Is I know how to curse.”

Nog meer onbetrouwbare sujetten lopen er rond, bijvoorbeeld Antonio en Sebastian, die tussen de bedrijven door ook Gonzalo belachelijk maken, een goedzak (wel ook heel edel volgens de logica van het stuk) die anno 1611 ideeën verkondigt die ik met Rousseau associeer: hij wil handel en bestuur afschaffen, evenals onderwijs, literatuur, het rechtssysteem, de metaalbewerking etc. etc., zo´n beetje de hele beschaving dus, waarna niemand meer iets te doen heeft, maar iedereen wel heel “innocent and pure” is. Ik lees op wikipedia dat Gonzalo's woorden teruggaan op een essay van Montaigne, Des Cannibales.

Ik las het stuk met plezier, je voelt vanaf de eerste pagina dat je in handen bent van een kundige, zorgvuldige en welbespraakte auteur, maar The tempest komt niet binnen in de top 5 van mijn favoriete Shakespeare-stukken. Misschien houd ik gewoon meer van tragedies. De opzet van "No Fear" is overigens fantastisch: links de oorspronkelijke tekst, rechts een moderne hertaling. Zodat ik het ook kan begrijpen.… (meer)