Philip ROTH. De Amerikaanse Pastorale.
Ik heb nooit gehouden van de Amerikaanse literatuur, op enkele uitzonderingen na. Vermits Ph. Roth tot de top-auteurs behoort, of behoorde, wilde ik deze Amerikaan toch een kans geven om mijn veralgemeende visie wat bij te stellen.
Helaas, als ik na lezing van dit hoog-gecodeerde werk, op triviale wijze en ruwweg mijn mening mag uiten: vervelend boek dat bijzonder rond de pot draait; erg langdradig met uitgesponnen 'biografieën' van personages, bijzonder veel overdreven plots en dito overpeinzingen die dan nog vaak herhaald worden. Achtergronden van de vele verhaallijnen worden tot vervelens toe véél te gedetailleerd beschreven....Het hele verhaal is typisch Amerikaans met een absurde liefde voor het land, de grote politiek en democratie en het mooie welgestelde gezin dat met enkele grote tegenslagen implodeert. Grote ego's worden niet overtuigend neergezet. Erg overdreven, excessief verhaal zonder meerwaarde. Snel klasseren.
Bij nader inzicht is het boek echter voor mij de beschrijving van een Amerika met veel contrasten, racisme, geweld, een eigenaardig normbesef en onverdraagzaamheid. Meer niet. Het boek beschrijft uiteindelijk het imploderen, het uiteenspatten van de zeepbel, met name de 'Amerikaanse droom'. Vandaar dan ook de verklaring van de boektitel.
De schrijfstijl is literair best goed. In de eindeloze overwegingen van het hoofdpersonage vinden we wel mooie filosofische en psychologische gedachten, het overwegen waard. De structuur is niet bijzonder, misschien is er geen aanwezig, alhoewel bepaalde critici lovend spreken over het alter ego van de schrijver, Nathan Zuckerman, die het verhaal verder overneemt... Welke meerwaarde??
We zien wel een filmisch geschreven boek. Is het verfilmd of gebeurt het nog?
Het boek heeft een open einde: in tegenstelling tot het hele boek is dit boekeinde kort, zonder enige verklaring van het dramatisch en tragikomisch onwaarschijnlijke... Sommige recensenten zijn bijzonder lovend. Ze suggereren dat de auteur de lezer opzadelt met een hoop levensgrote vragen... Welke?
Laat de Amerikanen maar gisten in hun pastorale droom, die inderdaad toch implodeert, alhoewel men dit tot op heden hooghartig negeert...
GT score : 2 19/06/22 ( )

Of je nu van Roth houdt of niet, dit is in elk geval het meest gelaagde boek dat ik tot nu toe van hem las. Het is amper doenbaar om te beschrijven waar dit boek allemaal over gaat. Ik haal er dan ook alleen de belangrijkste lagen uit.
Centraal staat het levensverhaal van Seymour Levov, een blanke man van joodse afkomst die zijn zaakjes ogenschijnlijk op orde heeft: in zijn jeugd een gevierd baseball- en basketbalspeler, een mooie vrouw Dawn (van Iers-katholieke afkomst) die ook Miss New Jersey was, een succesrijk zakenman (die de handschoenfabriek van zijn vader overnam), een betrokken en bezorgde vader van dochter Merry, en tout court een aimabel man. Achter die facade van Seymour, of de Swede zoals hij gemeenzaam genoemd wordt, blijkt echter een groot persoonlijk drama te schuilen, dat vooral te maken heeft met de dochter Merry die in haar puberteit volledig ontspoort en actief betrokken geraakt bij dodelijke terreuracties tegen de Vietnamoorlog en tegen het kapitalistisch bestel. Tot op het einde zien we Seymour intens worstelen met de vraag wat hij verkeerd gedaan heeft, en wat hij had kunnen doen om het drama te voorkomen.
De Swede blijkt het slachtoffer van het blinde noodlot dat volkomen onrechtvaardig toeslaat. In die zin zijn er aardige parallellen te trekken met een echt Grieks drama of met het bijbelse Job-verhaal. “He had learned the worst lesson that life can teach—that it makes no sense. And when that happens the happiness is never spontaneous again. It is artificial and, even then, bought at the price of an obstinate estrangement from oneself and one’s history. The nice gentle man with his mild way of dealing with conflict and contradiction, the confident ex-athlete sensible and resourceful in any struggle with an adversary who is fair, comes up against the adversary who is not fair—the evil ineradicable from human dealings—and he is finished. He whose natural nobility was to be exactly what he seemed to be has taken in far too much suffering to be naively whole again.”
Roth geeft bij dat alles blijk van behoorlijk wat empathie, zowel voor het standpunt van de bezorgde ouder als van de rebelse dochter. Maar hij hakt ook ongenadig in op het zelfbeeld dat deze brave mensen verkeerdelijk blijken te hebben, en suggereert dat ze ook zelf schuld hebben doordat ze zich zodanig willen accommoderen aan het Amerikaanse model, dat ze wel moeten ten onder gaan.
Daarmee zijn we bij het bredere kader: dat van het uiteenspatten van de Amerikaanse droom (hier American Pastoral genoemd). De Levovs behoren tot een familie die er op 3 generaties in geslaagd was respectabele Amerikanen te worden, op te gaan in de Amerikaanse droom, en dat is nu ongenadig aan diggelen geslagen: “Three generations. All of them growing. The working. The saving. The success. Three generations in raptures over America. Three generations of becoming one with a people. And now with the fourth it had all come to nothing. The total vandalization of their world.”. Het verhaal van de losgeslagen dochter Merry spoort hier trouwens ook perfect samen met het geweld van de sociaal-racistisch gediscrimineerde zwarten, in de rellen die eind jaren ’60 half Newark aan diggelen sloegen. Onvermijdelijk brengt Roth daarmee ook een portret van de roerige jaren ’60, en exploreert hij de achtergrond van het radicalisme van jongeren en minderheidsgroepen.
En tenslotte is er een typische Roth-twist: het hele verhaal van Seymour Levov wordt verteld door Roth’s alter ego, Nathan Zuckerman, die zich baseert op enkele schaarse informatie-elementen. Ergens rond pagina 150 wordt bijna ongemerkt de overgang gemaakt: tot dan is Zuckerman expliciet aan het woord en figureert hij ook in het verhaal, om dan over te gaan tot een schijnbaar ‘objectief’ verteld levensverhaal. Door de zeer chaotische verteltrant en het open einde wordt de alerte lezer er natuurlijk indirect aan herinnerd dat hier eigenlijk een derde verteller aan het woord is en niet Seymour zelf, en geregeld krijg je de indruk dat Zuckerman (alias Roth) het levensverhaal van de Swede naar zijn hand zet en er persoonlijke elementen in smokkelt. Dat blijft allemaal onuitgewerkt, maar het geeft dit boek nog een extra gelaagdheid.
Is dit nu een geslaagd boek? Ik kan daar moeilijk eenduidig op antwoorden. Wat Roth met de figuur van Seymour Levov aanbrengt is ronduit magistraal, en ten dele ook met zijn vrouw Dawn, die een veel sterker figuur blijkt dan eerst gedacht (al blijft ze altijd wel wat op de achtergrond). Maar rond hen cirkelen personages die veel minder overtuigend overkomen, met de zeer karikaturale vader Lou Levov als absoluut cliché-figuur, en zelfs de rebelse dochter Merry komt niet geloofwaardig uit de verf. Ook de onhebbelijke gewoonte van veel Amerikaanse schrijvers (naast Roth ook Irving bijvoorbeeld) om bepaald achtergrondaspecten bijzonder gedetailleerd uit te werken ligt me niet echt; in dit boek is dat vooral de perfectionistische passie van Seymour en zijn vader voor de handschoenproductie; OK, dit dient natuurlijk een bepaald doel, maar het is er gewoon te veel aan. Een topwerk zeker, maar niet perfect. ( )

Het leven van de model-Amerikaan Seymour Levov, derde generatie joodse immigranten en bijgenaamd De Zweed, wordt totaal ondersteboven gestoten als zijn 16-jarige dochter, die al langer ageert tegen de oorlog in Vietnam, een bom plaatst bij de winkel annex postkantoor in het dorp, waarbij de dokter die toevallig een brief post op dat tijdstip, omkomt. De dochter verdwijnt en de Zweed vindt haar pas jaren later terug, onherkenbaar als volgelinge van een Indiase sekte. Dit drama schokt de Zweed zo, dat hij enkele maanden voor zijn dood, als hij dat allemaal aan Nathan Zuckerman wil vertellen, het nog niet uit zijn mond krijgt. In plaats daarvan vertelt hij over zijn drie fijne zonen uit zijn tweede huwelijk.
Een fantastisch boek over hoe de grote geschiedenis ingrijpt in gewone mensenlevens.